جهان بدون ذرت مکزیکی

اخیرا در رسانه های گروهی مطالبی در مورد ذرت های موجود در بازار منتشر شده است که در مورد ذرت های تراریخته هشدار داده اند. اگرچه ما هیچ توضیحی درباره چرایی این هشدارها نمی خوانیم! اما حتی بساط های ذرت فروشی هم از این تیترهای افشاگرانه! در امان نبوده اند: ذرت مکزیکی نخورید «تراریخته» است!

آنچه در این یادداشت بررسی می کنیم یکی از عجیب و غریب ترین ادعاهایی است که اخیرا در فضای مجازی در همین خصوص منتشر شده است:

«فرق ذرت تراریخته با ذرت غیر تراریخته در این است که ذرت تراریخته سمی از خود ترشح می کند که آن سم بخاطر مقاوم بودن گیاه در برابر آفت، به ژنتیک گیاه اضافه شده، که زمان مصرف آن را پس می دهد و برای مصرف کنندگان آن باعث ایجاد بیماری های حادی از جمله سرطان می شود».

بیایید این ادعا را -که شاید پیش از خواندن این سطور هم شنیده باشید- با دقت بررسی کنیم.

اول: محصول تراریخته چیست؟

وقتی در مورد یک محصول «تراریخته» صحبت می کنیم، منظورمان گیاهی است که به وسیله «مهندسی ژنتیک» تولید شده است. مهندسی ژنتیک این امکان را به تولید کنندگان گیاه می دهد که یک ویژگی مطلوب را در طبیعت پیدا کنند و آن را از یک گیاه یا یک موجود زنده دیگر به گیاه مورد نظر خود (گیاهی که قصد دارند ویژگی مطلوبی به آن اضافه کنند) انتقال دهند. برخی از این ویژگی های مطلوب که رایج تر هستند عبارتند از: مقاومت به حشرات و بیماری ها، متحمل به علف کش، متحمل به تنش های طبیعی مثل خشکی، شوری و…

دوم: آیا ذرت تراریخته در هنگام مصرف سم پس می دهد؟

برای پاسخ دقیق به این سوال اول باید بدانیم ذرت تراریخته چگونه تولید می شود. ذرت تراریخته هم همانند سایر محصولات زراعی تراریخته، انواع گوناگونی دارد. انواع ذرت های تراریخته تجاری سازی شده عبارتند از: ذرت تراریخته متحمل به خشکی، ذرت تراریخته مقاوم به آفت، ذرت تراریخته مقاوم به علف کش، ذرت تراریخته مقاوم به حشرات، ذرت تراریخته با سیستم کنترل گرده افشانی، ذرت تراریخته با کیفیت بهبود یافته (1). برای تولید هر کدام از این ارقام، ژن های متفاوتی به گیاه ذرت منتقل شده است. در برخی از ارقام ذرت تراریخته، مثلا ذرتی که سیستم گرده افشانی آن تقویت شده است، ژن منتقل شده از خانواده خود گیاهان ذرت است. در مورد ذرت تراریخته مقاوم به آفات نیز ژنی منتقل می شود که پروتئینی تولید می کند که این پروتئین سلول های معده حشرات را از بین برده و باعث مرگ آن ها می شود. آیا این ژن برای انسان نیز مضر است؟ و می توان محصول آن را سم تلقی کرد؟ پاسخ ساده است: خیر. بدیهی است که فیزیولوژی معده انسان و حشرات تفاوت دارد. در معده انسان برای این پروتئین که موجب آسیب به معده حشرات می شود، هیچ گیرنده ای وجود ندارد. بنابراین ادعای تولید سم در ذرت تراریخته واقعیت ندارد. اساسا این ادعا که ذرت تراریخته در حین مصرف سم پس می دهد (!) ادعایی از اساس غیر علمی است  و واقعیت ندارد.

سوم: آیا سلامت ذرت تراریخته بررسی نشده است؟

پاسخ این است که ایمنی تمام محصولات تراریخته پیش از تجاری سازی بررسی می شود و پس از تایید اینکه این محصولات برای سلامت انسان، حیوانات و محیط زیست ایمن هستند به بازار راه پیدا می کنند.

سلامت ذرت تراریخته نیز در مطالعات و مقالات معتبر بسیاری بررسی و تایید شده است. در اینجا به یک نمونه از مطالعاتی که نتایج آآن در مجله معتبر «نیچر» منتشر شده است اشاره می کنیم.

در این کار بزرگ پژوهشی، دانشمندان با متاآنالیز شش هزار مقاله منتشر شده در ۲۱ سال اخیر تایید کردند ذرت های مهندسی ژنتیک شده نه تنها از نظر سلامت تفاوتی با ذرت های غیرتراریخته ندارند که حتی نسبت به آن ها مزایا و برتری هایی دارند (2).

نتایج این پژوهش نشان داد که ذرت‌های تراریخته دارای مایکوتوکسین‌ (مواد شیمیایی سمی) به مراتب کمتری نسبت به ذرت‌های غیرتراریخته و همچنین ذرت های ارگانیک هستند. علت اینکه ذرت‌های اصلاح شده ژنتیکی دارای مایکوتوکسین‌های بسیار کمتری نسبت به ارقام غیر تراریخته هستند، این است که کمتر توسط حشرات آسیب می بینند (2).

چهارم: ذرت تراریخته در بازار تبادل جهانی

بر اساس گزارش سرویس بین المللی دستیابی و استفاده از بیوتکنولوژی کشاورزی (آیسا)، در سال 2017، سطح زیر کشت ذرت تراریخته در مجموع 7/59 میلیون هکتار بوده است. در واقع این مقدار 32 درصد از کل سطح زیر کشت ذرت را تشکیل می دهد (3). امریکا، آرژانتین، اتحادیه اروپا، کانادا، برزیل، پاراگوئه، پاکستان، کلمبیا، پرتغال، از بزرگترین تولید کنندگان ذرت تراریخته هستند (3).

کشت، مصرف و واردات ذرت تراریخته در اتحادیه اروپایی

سطح زیر کشت ذرت تراریخته در اتحادیه اروپایی در سال 2017 به بیشتر از 131 هزار هکتار رسید (2). علاوه براین، اتحادیه اروپایی سالیانه 10 تا 15 میلیون تن ذرت و فراورده های آن را وارد می کند. 20 تا 25 درصد از این مقدار را ذرت تراریخته تشکیل می دهد. در میان محصولات تراریخته، ذرت تراریخته متحمل به علف کش با 55 مجوز در 54 کشور شامل 28 کشور عضو اتحادیه اروپایی بیشترین تعداد مجوز را دریافت کرده است (3). همه رخدادهای تراریخته را که اتحادیا اروپا برای آن ها مجوز صادر کرده است را اینجا ببینید.

در ادامه خواهیم خواند که تقریبا تمام سطح زیر کشت ذرت در آمریکا تراریخته است. کشورها اروپایی مثل انگلستان، هلند، ایرلند، بلژیک، لوکزامبورگ، سوئد، ایتالیا، اسپانیا، اوکراین، رومانی، لهستان و لیتوانی، همگی جز کشورهایی هستند که از آمریکا ذرت تراریخته وارد می کنند. تمام کشورهای وارد کننده ذرت از آمریکا را در اینجا ببینید.

بنابراین می توان گفت که اگرچه در برخی از کشورهای اروپایی محصولات تراریخته با در نظر گرفتن مزیت های سرزمینی کشت نمی شود، اما محصولات تراریخته در همه این کشورها به مصرف می رسد. آیا تمام کشورهای جهان در حال مصرف محصولی هستند که در هنگام مصرف سم پس می دهد!

کشت و مصرف ذرت تراریخته در ایالات متحده آمریکا

 در سال 2017 کل سطح زیر کشت ذرت در ایالات متحده آمریکا 8/36 میلیون هکتار بوده است. از این مقدار، نزدیک به 34 میلیون هکتار به کشت ذرت تراریخته اختصاص داشته است (3). آمریکا یکی از بزگترین صادرکنندگان ذرت تراریخته در جهان است. ارزش صادرات ذرت برای این کشور تنها در سال 2017 نزدیک به نه و نیم میلیارد دلار بوده است (4). بیشترین صادرات ذرت تراریخته از آمریکا به ژاپن انجام می شود (4).

اطلاعات نادرستی در مورد ممنوعیت مصرف محصولات تراریخته در عربستان سعودی و روسیه وجود دارد. در حالیکه این کشورها وارد کننده ذرت تراریخته از امریکا هستند. اینجا ببینید.

بر اساس گزارش وزارت کشاورزی آمریکا، 88 درصد از  دانه ذرت تراریخته که در امریکا تولید می شود در همین کشور به مصرف می رسد. این میزان برای روغن تراریخته 66 درصد است (5). بنابراین این ادعای مطرح شده در رسانه های گروهی که “محصولات تراریخته که در آمریکا تولید می شوند، در این کشور به مصرف نمی رسند”، صحیح نیست و با یک جستجوی اینترنتی در سایت وزارت کشاورزی آمریکا می توان به اطلاعات صحیح دست یافت.

کشت، مصرف و واردات ذرت تراریخته در ایران

سهم ایران از بازار جهانی تمام محصولات تراریخته، تنها واردات این محصولات بوده است. در سال 2017 بیشتر از هفتاد درصد ذرت وارداتی به ایران تراریخته بوده و از کشور برزیل وارد شده است (6). ارزش ذرت تراریخته وارد شده به ایران از کشور برزیل در این سال معادل با 783 میلیون دلار است. علاوه بر این، در همین سال ایران وارد کننده ذرت از روسیه و اوکراین نیز بوده است ( کشورهای واردکننده ذرت به ایران را اینجا ببینید). اگرچه در این کشورها محصولات تراریخته کشت نمی شود، اما همانطور که پیش تر اشاره شد هر دوی آنها وارد کننده ذرت تراریخته از آمریکا هستند.

در حالی در ایران تولید محصولات تراریخته با دلایل غیر مستند مبنی بر خطرناک بودن این محصولات به تاخیر می افتد که با بکارگیری مهندسی ژنتیک می توان از سد خیلی از محدودیت هایی که کشاورزی ما  به علت مسائل اقلیمی با آن ها مواجه است عبور کرد. برای مثال ایلات متحده امریکا در طی چهار سال، کشت یک رقم ذرت تراریخته مقاوم به خشکی با نام تجاری Drought Guard  را تا پانزده برابر افزایش داد (از 50 هزار هکتار در سال 2013 به 810 هزار هکتار در در سال 2015) (7). این به معنی کشت ذرت در یک مقیاس بسیار وسیع بدون نیاز به آب و در شرایط خشکی است.

بدیهی است که تولید محصولات تراریخته مقاوم به خشکی برای کشور ما -که در منطقه خشک جهان قرار دارد- تا چه اندازه در کاهش اتکای کشور به واردات محصولات کشاورزی موثر خواهد بود. 

شایعات زیادی بدون مبنای علمی پیرامون تاثیرات محصولات تراریخته بر روی سلامت انسان  در رسانه های گروهی و فضای مجازی وجود دارد. اما گزارش ها و مقالات علمی معتبر و همینطور تجربه جهانی نشان می دهد که محصولات تراریخته نه تنها برای انسان زیان آور نیستند بلکه می‌توانند تاثیرات مثبت فراوانی در زندگی انسان به همراه داشته باشند.

*شقایق فکوری، عضو هیات مدیره انجمن ایمنی زیستی

منابع:

1) isaaa, GM Approval Database, 2017.

2)      Pellegrino E, Bedini S, Nuti M, Ercoli L.) Impact of genetically engineered maize on agronomic, environmental and toxicological traits: a meta-analysis of 21 years of field data(. (2018). Sci Rep,  15;8(1):3113

3) ISAAA,2017

4) /atlas.media.mit.edu

5) Catherine Greene, Seth J. Wechsler, Aaron Adalja, and James Hanson. 2016. Economic Issues in the Coexistence of Organic, Genetically Engineered (GE), and Non-GE Crops, EIB-149, U.S. Department of Agriculture, Economic Research Service; faostat, at <http://faostat3.fao.org/download>; Crop Production 2014 Summary .2015. USDA, National Agricultural Statistics Service, at <http://www.ers.usda.gov/topics/crops>.

6) atlas.media.mit.edu

7) Isaaa, 2017

منبع: ایرنا