نقش مهندسی ژنتیک و محصولات تراریخته در امنیت غذایی به ویژه در کشورهای در حال توسعه
دکتر پاول تنگ رئیس موسسه ملی آموزش سنگاپور که در اجلاس سالیانه مراکز اطلاعات بیوتکنولوژی سخنرانی می کرد با اظهار این نظر افزود: تعداد کشاورزان جهان روز به روز کمتر میشوند، میانگین سنی کشاورزان هر روز بیشتر می شود، اراضی بیشتری به فعالیتهای شهری و غیر کشاورزی اختصاص پیدا میکنند، آلودگی هوا و آب هر روز بیشترشده و خاک با تهدیدهای فزاینده فرسایشی مواجه است و تغییرات آب و هوایی تاثیرات منفی خود را روز بروز بیشتر آشکار میکند.
دکتر پاول تنگ رئیس موسسه ملی آموزش سنگاپور که در اجلاس سالیانه مراکز اطلاعات بیوتکنولوژی سخنرانی می کرد با اظهار این نظر افزود: تعداد کشاورزان جهان روز به روز کمتر میشوند، میانگین سنی کشاورزان هر روز بیشتر می شود، اراضی بیشتری به فعالیتهای شهری و غیر کشاورزی اختصاص پیدا میکنند، آلودگی هوا و آب هر روز بیشترشده و خاک با تهدیدهای فزاینده فرسایشی مواجه است و تغییرات آب و هوایی تاثیرات منفی خود را روز بروز بیشتر آشکار میکند. در این شرایط امنیت غذایی از تعریف تک وجهی خود که در دهه‌های قبل مساوی با تولید بیشتر مواد غذایی و محصولات کشاورزی تلقی می‌شد، امروزه ابعاد چند وجهی یافته و موضوعاتی همچون توزیع مواد غذایی، دسترسی و کیفیت مواد غذایی در کنار تولید آن و تعامل بخش‌های مختلف اقتصادی در فراوری و تبادل آن اهمیت روزافزونی یافته است. در این شرایط افزایش قابل ملاحظه و بعضا بی‌سابقه قیمت محصولات غذایی و کشاورزی مزید بر علت شده و سازمان خواروبار جهانی را برآن داشته است تا اعلام کند که تولیدات محصولات غذایی باید دوبرابر شود. این سازمان اعلام کرده که با توجه به اینکه در سال 2050 جمعیت جهان از مرز 9 میلیارد نفر خواهد گذشت باید تولیدات محصولات غذایی و کشاورزی تا این سال حداقل 70 درصد افزایش یابد. در چنین فضایی اهمیت بیوتکنولوژی و مهندسی ژنتیک در کشاورزی دو چندان خواهد بود. مهندسی ژنتیک در کشاورزی و استفاده از محصولات تراریخته می‌تواند علاوه بر افزایش تولید ناشی از تولید واریته‌های زراعی مقاوم‌تر به آفات و بیماری‌ها که تحمل بیشتری را در مقابل تغییر اقلییم، خشکی، شوری و سرما دارند و از کیفیت غذایی بهتری برخوردارند، موجب کاهش میزان خسارات قبل و بعد از برداشت هم شود. با توجه به این امر بیوتکنولوژی کشاورزی موجب افزایش دسترسی (علاوه بر افزایش تولید) هم خواهد شد زیرا استفاده از این فناوری موجب کاهش هزینه‌های تولید و قیمت مواد غذایی خواهد شد. وی با ذکر مثالی در مورد برنج افزود در سال 2010 تولید برنج جهان با افت قابل ملاحظه‌ای به 383 میلیون تن رسید و با توجه به اینکه تنها 7 درصد از این محصول در بازار جهان مورد تبادل قرار می‌گیرد، واردات 26 درصدی کشورهای آسیایی از این میزان مورد تبادل محل شگفتی و نگرانی است زیرا انتظار می‌رود آسیا که با وجود هندوستان، چین، تایلند، ویتنام و پاکستان جزو صادر کنندگان برنج باشد. وی در ادامه ضمن ابراز تاسف از ممانعت برخی دولت‌ها در مورد کشت محصولات تراریخته به ویژه برنج و بادمجان تراریخته که اکنون بیش از یک دهه است که آماده عرضه عمومی است و در برخی از کشورها هم به صورت تجاری ولی در سطح محدود کشت شده است با ذکر آمار تکان دهنده‌ای به شرح زیر این گونه مسئولین را متهم به خودزنی کرد.
· پنج شرکت فراملیتی تجارت 90 درصد غلات جهان را تحت کنترل خود دارند.
· سه شرکت 85 درصد تجارت چای را در انحصار خود دارند.
· پنج شرکت تجارت بیش از 80 درصد موز جهان را در اختیار دارند.
· تقریبا تمام موز تجاری دنیا یک واریته (کاوندیش) است.
· یک شرکت بیش از 90 درصد ثبت اختراعات (پتنت) حوزه مهندسی ژنتیک را در انحصار خود دارد.
گفتنی است ایران با واردات سالیانه بیش از یک میلیون تن برنج سفید بیش از 4 درصد از واردات جهان و حدود 15 درصد واردات کل آسیا در این محصول را از آن خود دارد. ایران در سال 2004 میلادی با کشت تجاری اولین برنج تراریخته جهان نام خود را به عنوان اولین کشور اسلامی و منطقه که هر نوع محصول تراریخته‌ای را به مرحله تولید انبوه رسانده است و به عنوان اولین کشور تولید کننده برنج تراریخته جهان ثبت کرد، اما با بروی کار آمدن محمدرضا اسکندری وزیر پیشین جهاد کشاورزی و مدیر منصوب وی در پژوهشکده بیوتکنولوژی کشاورزی، تولید این محصول (لااقل به طور رسمی) متوقف شد. این توقف در تولید برنج تراریخته و محدودیت‌های ایجاد شده برای پژوهشگر اصلی این پروژه موفق موجب کاهش و در نهایت توقف روند توسعه مهندسی ژنتیک کشاورزی در کشور شد. در حال حاضر با وجود کشورهایی مثل پاکستان (با کشت بیش از 2 میلیون هکتار پنبه تراریخته)، مصر، بورکینافاسو و حتی میانمار هر کدام با با کشت صدها هزار هکتار محصول تراریخته ایران جایگاهی را در مهندسی ژنتیک کشاورزی نداشته و فاصله آن با اهداف سند چشم انداز نظام در افق 1404 بیش از سال 1384 شده است.