معاون اول رئیس جمهور: موانع پیش‌روی بیوتکنولوژی و محصولات تراریخته برداشته می‌شود

به گزارش مركز اطلاعات بيوتكنولوژي ايران، اعضای هیئت مدیره انجمن ایمنی زیستی و جمعی از پیشکسوتان مهندسی ژنتیک کشور با حضور رئیس انجمن ایمنی زیستی، رئیس انجمن بیوتکنولوژی، نایب رئیس انجمن بیوتکنولوژی و نایب رئیس انجمن ژنتیک در دفتر معاون اول رئیس جمهور با آقای محمدرضا رحیمی ملاقات داشتند. در این جلسه ضمن تشریح منافع استفاده از محصولات تراریخته، کاربردها و فواید آنها و رویکرد تولید ملی با استفاده از روش‌های پیشرفته بیوتکنولوژی و مهندسی ژنتیک، بر رفع موانع موجود پیش‌روی توسعه این فناوری تاکید شد.

دکتر بهزاد قره‌یاضی رئیس انجمن ایمنی زیستی ایران با اشاره به تاریخ یازده هزار ساله زراعت و اصلاح نباتات کشور و تاریخ پنج هزار ساله اصلاح نژاد دام در ایران گفت: “ما اکنون با تولید شنگول و منگول دو بز تراریخته ایرانی و برنج تراریخته مقاوم به آفات و سایر محصولات تراریخته زراعی دارای جایگاه مناسبی از جنبه علمی هستیم اما با برخی بی‌مهری‌ها از جنبه تولیدتجاري محصولات تراریخته جایگاه خود را در جهان از دست داده‌ایم و حتی در منطقه خودمان هم کشوری مثل پاکستان با کشت سه میلیون هکتار محصولات تراریخته از ما پیشی گرفته است”. وي ضمن تشریح منافع استفاده از محصولات تراریخته، کاربردها و فواید آنها و رویکرد “تولید ملی” با استفاده از روش‌های پیشرفته بیوتکنولوژی و مهندسی ژنتیک در سالي كه با همين نام مزين شده است، بر رفع موانع موجود پیش‌روی توسعه این فناوری تاکید و خواستار اصلاح پيش نويس آيين نامه اجرايي قانون ايمني زيستي تهيه شده توسط دبيرخانه شوراي ملي ايمني زيستي مستقر در سازمان حفاظت محيط زيست شد.

وي افزود در حال حاضر در دنيا بيشتر محصولات اساسي كشاورزي مانند ذرت، پنبه، علوفه، دانه‌هاي روغني و برنج كه بيشترين اقلام مورد نياز كشورمان هستند از نوع تغيير يافته ژنتيكي يا تراريخته هستند و كشورهاي پيشرفته‌اي مثل آمريكا، كانادا و برزيل و آرژانتين كه منشاي اصلي واردات روغن و دانه‌هاي روغني و ذرت به ايران هستند همگي اين نوع محصولات را مي‌كارند و نوع سنتي و غير تراريخته آنها ديگر تقريبا از برنامه زراعت دنيا حذف شده است.
دکتر محمد علی ملبوبی رئیس انجمن بیوتکنولوژی ضمن ارائه تعریفی ساده از مهندسی ژنتیک و محصولات تراریخته به صفات مختلفی مانند کیفیت برتر، محصول بیشتر و عدم نیاز به استفاده از سموم شیمیایی خطرناک اشاره کرد و آنها را جزو مزیت‌های محصولات تراریخته عنوان کرد. وی در بخش دیگری از صحبت‌های خود اشاره کرد که: “ما باید بررسی کنیم اگر محصولات تراریخته کشت نشوند چه بر سر این کشور خواهد آمد. “وی با ارائه مثالی در مورد سویا گفت: “ما در دو سال گذشته بخش عظیمی از سطح زیر کشت محصول سویا را از دست داده‌ایم و این در حالی است که محصول سویای تراریخته ارزان برزیلی و آرژانتینی به راحتی وارد کشور می‌شوند. علت این امر این است که آنها با استفاده از فناوری‌های نو به ویژه مهندسی ژنتیک بهره‌وری تولید سویای خود را افزایش داده، قیمت تولید آنرا به حدی کاهش داده اند که کشاورز ایرانی قادر به رقابت با آن نخواهد بود. بدیهی است کارخانه‌های روغن‌کشی ما به راحتی به دنبال چنین محصولی باشند و تمایلی به خرید از داخل نداشته باشند.”
دکتر محمود تولایی مسئول واحد پژوهش و فناوري انجمن بیوتکنولوژی دیگر شرکت‌کننده این جلسه با اشاره به اهمیت آب در کشاورزی و برخورداری ایران از ذخایر عظیم تنوع ژنتیک گفت: “ما می‌توانیم با مهندسی ژنتیک صفت تحمل به خشکی یا شوری را به گیاهان مورد نظر منتقل و بدین ترتیب تحولی را در تولید این محصولات ایجاد کنیم. وی رویکرد بازدارنده را مانع پیشرفت و رویکرد استفاده از فناوری‌های نو در کشورهای پیشرفته را موجب رشد و تعالی آنها دانست. نایب رئیس انجمن بیوتکنولوژیکشور در ادامه افزود: نباید همه‌اش از خطرگفت. همواپیما سوار شدن هم خطر دارد پس ما نباید سوار هواپیما شویم؟ همه کشورها دارند از محصولات تراریخته استفاده می کنند.
دکتر سیروس زینلی نایب رئیس انجمن بيوتكنولوزي ضمن تاکید بر اهمیت مهندسی ژنتیک در کشاورزی گفت: “ما در وزارت بهداشت همواره شاهد رویکرد مثبت بوده‌ایم و به همین دلیل روس‌هایی که روزگاری برای آموزش بیوتکنولوژی به ایران می‌آمدند سال گذشته هشت میلیون دلار از ما داروی نوترکیب خریداری کردند و ما تا پایان سال واکسن سرطان سینه را هم با استفاده از روش مهندسی ژنتیک ارائه خواهیم داد. اما در وزارت جهاد کشاورزی و سازمان حفاظت محیط زیست دست‌هایی هراس‌افکنی کرده‌اند، ترس و وحشت آفرینی کرده‌اند و موجب شده‌اند که در این بخش‌ها مهندسی ژنتیک و محصولات تراریخته پیشرفتی نداشته باشند.” وی افزود: البته در مورد گیاهان تراریخته برخلاف مثال قبلی که زده شد اصلا و اساسا تا کنون حتی یک مورد خطر هم وقوع پیدا نکرده است در حالی که در مورد هواپیما تا حالا ما خطر سقوط هواپیما را تجربه کرده ایم. در مورد محصولات تراریخته هر چه بوده مثبت بوده و طی ده سال گذشته مطالعات ما نشان می‌دهد که برنج تراریخته هم هیچ مشکلی ندارد.
دکتر فضل الله افراز عضو هیئت مدیره انجمن ایمنی زیستی با توضیح اینکه مهندسی ژنتیک علاوه بر محصولات زراعی در دام و حیوانات اهلی نیز کاربرد دارد، از تولید تخم‌مرغ‌هایی با کلسترول کمتر و ماهی با سرعت رشد بیشتر و دام مقاوم به بیماری‌ها یاد کرد. وی افزود: “ما می‌توانیم واکسن‌های نوترکیب و نیازهای پزشکی مانند فاکتور هفت را در شیر بز تولید کنیم و ارائه دهیم.”
دکتر نیر اعظم خوش خلق سیما عضو هیئت مدیره انجمن بیوتکنولوژی با اشاره به اهمیت توجه به سرمایه‌های فکری در سالی که تحت عنوان حمایت از تولید داخلی و سرمایه‌های ملی نام گذاری شده است خواستار استفاده هر چه بیشتر از نخبگان مهندسی ژنتیک و بازگشت اقتدار عملی در این حوزه شد.
دکتر حسین عسگری رئیس گروه بیوتکنولوژی دانشگاه شهید بهشتی گفت: “هنوز که آیین‌نامه بازدارنده ایمنی زیستی تصویب نشده رویکرد هراس افکنانه موجود در سازمان حفاظت محیط زیست موجب شده تا اساتید و دانشجویان آینده‌ای را در ورود به بحث مهندسی ژنتیک و تولید گیاهان تراریخته برای خودشان متصور نباشند. بنابراین در صورت تصویب این پیش‌نویس 10 سال آینده حتی پژوهشی هم در دانشگاه‌ها در این زمینه باقی نخواهد ماند.”

دکتر پژمان آزادی عضو برجسته انجمن ایمنی زیستی با اشاره به اینکه احترام به نظرات پیشکسوتان و صاحب‌نظران علمی امید به پیشرفت در عرصه بیوتکنولوژی را در محققان جوان و آینده‌سازان کشورمان افزایش می‌دهد، گفت: “من خود با تمام عشقی که به میهنم دارم بلافاصله بعد از اتمام تحصیلات برای خدمت به کشورم برگشته‌ام تا در زمینه مهندسی ژنتیک به فعالیت‌های تحقیقاتی موثر و منجر به تولید محصول بپردازم، اما آیین‌نامه ارائه شده علی رغم نقاط قوت، دارای نقاط ضعف بزرگی است و پیام آن به محققان این است که تحقیقات و تجاری‌سازی در زمینه مهندسی ژنتیک را متوقف کنید. ما عاشق کشورمان هستیم اما سیاست گذاری‌های اشتباه محققان و دلسوزان را مایوس می‌کند برای مثال با همه مشکلاتی که در زمینه تحقیقات داریم چرا باید اجبار در اخذ مجوز برای آزمایش‌های میدانی در حالیکه قانون هم آنرا مستثنی کرده صورت گیرد.”
دکتر الیاس مرتضوی عضو برجسته انجمن ایمنی زیستی نیز گفت: با توجه به اینکه رویکرد دولت بر کاهش تصدیگری دولت در بخش کشاورزی است یعنی دولت می‌خواهد نقش سیاست‌گذاری در این بخش داشته باشد تا نقش عملی و تولیدی، در این صورت آیین‌نامه اجرایی قانون ایمنی زیستی که تدوین شده هیچ جذابیتی برای بخش خصوصی برای سرمایه ‌گذاری در بخش کشت محصولات تراریخته و مهندسی ژنتیک ندارد چون هزینه این تحقیقات زیاد است و با وجود مزایایی که محصولات تراریخته دارند آیین نامه اجرایی قانون ایمنی زیستی طوری تدوین شده که نقش بازدارنده دارد و افراد تمایلی به سرمایه‌گذاری به دلیل ریسک بالا ندارند. آیین‌نامه باید جوری تدوین شود که بیشتر نقش تشویق‌کننده داشته باشد تا افراد بتوانند در این بخش سرمایه‌گذاری کنند و تا این اتفاق نیافتد پیشرفت واقعی در عرصه مهندسی ژنتیک بوجود نخواهد آمد”.
معاون اول رئیس جمهور با اشاره به ایام مبارک ماه رجب ضمن تبریک این ایام خجسته و خير مقدم به نمايندگان و پيش كسوتان انجمن‌‌هاي علمي ابراز امیدواری کرد که نتیجه این جلسه به مبارکی همين ايام به نفع تولید ملی کشور تمام شود. وی با استقبال از همکاری دولت با انجمن‌های علمی ابراز اشتیاق کرد تا این همکاری توسعه بیشتری داشته باشد و گفت: “همه کشورهایی که پیشرفته هستند در آنجا دانشگاه و دانشمندان از جایگاه رفیعی برخوردار هستند و در همه کشورهایی که دانشمندان و دانشگاه و علم و دانش مورد توجه قرار بگیرد کشورها پیشرفت کرده‌اند. بنابراین بدون توجه به دانش و دانشمندان و استفاده از ایده‌ها و فکرهای آنها نمی‌توان مملکت داری کرد”. رئيس شوراي ملي ايمني زيستي كشور توجه به توسعه علم، پشتيباني از دانشمندان و تقويت دانشگاه را مورد تاكيد قرار داد و گفت: “ترديدي نيست كه براي تامين امنيت غذايي، توليد محصولات كشاورزي مورد نياز كشور و پيشرفت و ترقي بايد از علوم و فناوري‌هاي نو مانند بيوتكنولوژي و مهندسي ژنتيك استفاده كرد”. وي ادامه داد: “ايرانيان همواره در عقل و خرد ودانش زبانزد خاص و عام بوده‌اند و اگر اين ظرفيت‌ها با برنامه ريزي و مديريت صحيح فعال شوند، شاهد تحول در عرصه علم و دانش خواهيم بود”.
وی با اشاره به کیفیت بالای جلسه که نشان از حساسیت، دلسوزی و تعهد اعضای هیئت علمی و انجمن‌های علمی دارد گفت: “به نظر من برداشتن موانع توسعه مهندسی ژنتیک حداقل کاری است که دولت باید انجام دهد. ما بیشترین مشکل را در کشورمان در زمینه همین محصولات مورد اشاره یعنی برنج، ذرت، روغن، سویا و خوراک دام داریم. پس معلوم می‌شود باید از این فناوری برای افزایش محصول و کیفیت بهتر و هزینه تمام شده کمتر این نوع محصولات استفاده کنیم.
رئيس شوراي ملي ايمني زيستي كشور ضمن تاكيد بر اينكه در موضوع هراس‌افکنی‌ها هم به نظر می‌رسد یک ذهنیت نادرست و غيرعلمي در کار است، گفت: “متاسفانه برخی از دوستان ما هم در کشور دلسوزانه ولی ناآگاهانه حرف  دشمنان را می‌زنند. ما امروز دیدیم که کشور ما یازده هزار سال سابقه ورود در این مباحث دارد در صورتی که فکر می‌کردیم تاریخ تمدن مکتوب ما چهار یا پنج هزار سال است. پس این منطقه از جهان منطقه تاثیرگذاری بر رشد و توسعه علمی جهان بوده، هست و باید در آینده هم باشد”. وي از انجمن‌های علمی خواست تا با وزیر جهاد کشاورزی هم جلسه داشته باشند و این مطالب را به ایشان نیز منتقل کنند و تماس خود با بدنه دولت به ویژه وزرای مختلف را افزایش دهند تا بلكه بتوانيم توليد ملي محصولات تراريخته را رقم بزنيم.