آئین نامه اجرایی قانون ایمنی زیستی نباید مزاحمتی برای پژوهش ایجاد و موجب مهاجرت پژوهشگران شود.
مصاحبه: نغمه عبیری، مرکز اطلاعات بیوتکنولوژی ایران-
مقدمه: دکتر عبدالحسین شاهوردی معاون پژوهشی پژوهشگاه رویان چهره شناخته شده‌ای در جامعه علمی کشور است. وی از افراد موثری است که همراه زنده‌یاد مرحوم دکتر کاظمی نقش تعیین کننده‌ای در توسعه پژوهشگاه رویان و …
مقدمه: دکتر عبدالحسین شاهوردی معاون پژوهشی پژوهشگاه رویان چهره شناخته شده‌ای در جامعه علمی کشور است. وی از افراد موثری است که همراه زنده‌یاد مرحوم دکتر کاظمی نقش تعیین کننده‌ای در توسعه پژوهشگاه رویان و موفقیت‌های حاصله داشته است. وی با وجود غنای علمی از چهره‌های با تواضع و بی‌مدعایی است که کمر همت به توسعه علمی کشور به ویژه در حوزه مهندسی ژنتیک و بیوتکنولوژی بسته است. برگزاری همایش‌ها و کنگره‌های بین‌المللی به صورت ادواری از جمله فعالیت‌هایی است که با هدایت وی و همکاران پژوهشگاه رویان صورت می‌گیرد. در سال گذشته دکتر شاهوردی به نیابت از پژوهشگاه رویان برنده جایزه موسسات پژوهشی برتر دولتی در حوزه مهندسی ژنتیک کشور از سوی انجمن ایمنی زیستی کشور شد. برگزاری همزمان سیزدهمین کنگره بین المللی باروری و ناباروری و هفتمین همایش پرستاری و مامایی در پزشکی تولید مثل و هشتمين كنگره بين‌المللي سلول‌هاي بنيادي رويان بهانه‌ای شد تا پای صحبت دکتر شاهوردی دبیر اجرایی این نشست‌های علمی بنشینیم. وی همچون همیشه با رویی گشاده این درخواست را پذیرا شده و به سوالات ما پاسخ دادند.
آقای دکتر شاهوری با تشکر از وقتی که در اختیار مرکز اطلاعات بیوتکنولوژی ایران قرارداده‌اید لطفا در مورد این سه کنگره که همزمان در تاریخ 15 الی 17 شهریور برگزار خواهد شد صحبت کنید و بفرمایید که تعداد کل مقالات رسیده به دبیرخانه برای این سه کنگره چقدر بوده است؟ در مجموع تعداد 793 مقاله به دبیرخانه ارسال شده است. تعداد 582 مورد مقاله مربوط به سیزدهمین کنگره بین المللی باروری و ناباروری و 211 مورد مقاله مربوط به هشتمین کنگره بین‌المللی سلول‌های بنیادین است. این دو کنگره به زبان انگلیسی برگزار خواهد شد. درکنار این کنگره‌های بین‌المللی برنامه‌ای به زبان فارسی برای گروه پرستاری و مامائی و کارهای داخلی و تجربیات ناباروری تدارک دیدیده‌ایم.
چه تعداد شرکت‌کننده خارجی و از چه کشورهایی در این کنگره‌ها شرکت می‌کنند؟ تعداد 13 نفر صاحب‌نظر برای سیزدهمین کنگره باروری و ناباروری و تعداد 17نفر برای هشتمین کنگره سلول‌های بنیادین شرکت خواهند داشت که اینها از داوران جشنواره رویان بوده‌اند. در زمینه پزشکی تولیدمثل در مورد مباحثی از قبیل انتقال جنین٬ لانه‌گزینی٬ تشخیص‌های پیش از تولید٬ حیوانات تراریخته و حتی مسائل اجتماعی مربوطه و در مورد سلول‌های بنیادین مباحثی از قبیل سلول‌های بنیادین عصب٬ سلول‌های زاینده و غیره مطرح خواهد شد.
با توجه به مقالات خارجی واصله٬ کشور ما در زمینه بیوتکنولوژی در چه سطحی در مقایسه با کشورهای خارجی قرار دارد؟ برای این کنگره‌ها در مجموع ما 135 مقاله خارجی و 658 مقاله ایرانی داشتیم که در مقایسه با اولین کنگره رویان نسبت عکس پیدا کرده است. در گذشته تعداد مقالات خارجی دو برابر مقالات ایرانی بوده است. کشورهایی که در این کنگره‌ها شرکت کرده‌اند شامل آمریکا٬ استرالیا٬ اتریش٬ چین٬ روسیه٬ اسپانیا٬ مصر٬ یونان٬ پرتغال٬ بلژیک٬ فرانسه٬ آلمان٬ کره٬ اندونزی٬ ترکیه٬ عربستان و نیجریه بوده‌اند که عمده مقالات خارجي از كشورهايي نظير آمريكا، بلژيك، استراليا، فرانسه، آلمان، كره، اندونزي، تركيه، عربستان ونيجريه به دبيرخانه كنگره هاي رويان ارسال شده‌اند.
آیا پژوهشگاه رویان از دستاورد خاصی در این کنگره‌ها رونمایی خواهد کرد؟
مباحث نوی که در اینکنگره از طرف پژوهشگاه رویان ارائه می‌شود مربوط به مباحث نوینی است که در سیزدهمین جشنواره رویان مطرح شده و جزئی از برندگان بوده‌اند. رونمایی خاصی از طرف رویان در این همایش‌ها نیست بلکه ما فضایی را فراهم کرده‌ایم که محققین خارجی آخرین دستاوردهای خود را ارائه بدهند و ما بتوانیم از تجربیات آنها استفاده بهینه بکنیم.
در خبری که در سایت مرکز اطلاعات بیوتکنولوژی ایران نیز با عنوان "تخليص نمادين پروتئين‌هاي دارويي نوترکيب از شير حيوانات تراریخته تا پايان امسال" از دکتر گورابی منتشر شد ایشان اعلام کرده بودند که عمدهداروهاي نوترکيبي که تحت عنوان داروهاي ايراني در بازار موجودند، منبع و پایه خارجيدارند و در ادامه به این مطلب اشاره کرده بودند که هدف‌گذاري رویان اين است که بتواند از رده‌هاي سلولي توليد داخل و همچنينحيوانات تراریخته براي تهيه فرآورده‌هاي دارويي نوترکيب استفاده کند. آیا در این زمینه پژوهشگاه به نتیجه رسیده؟
الان حدود 3 تا 4 سال است که مجموعه ما متمرکز شده است. اولین قدم ما درمورد فاکتورهای رشد بوده تا بتوانیم آنرا به صورت کاملا بومی در کشور تولید کنیم. الان چند سال هست که تقریبا تمام کارها در داخل پژوهشگاه رویان انجام می‌شود. برخی از پروتئین‌ها را تولید کردیم و خودمان هم آنرا مصرف کرده‌ایم برخی را هم به وزارت علوم داده‌ایم.
با توجه به بیانات رهبری که امسال را سال تولید ملی نامگذاری کرده‌اند آیا این مسئله در این سه کنگره مدنظر گرفته شده؟ مطمئنا٬ یکی از وظایف مجموعه رویان به عنوان یکی از واحدهای جهاد دانشگاهی انجام پروژه‌های تحقیقاتی- کاربردی و دانش بنیان است. نگاه این مجموعه اینست که این تحقیقات به بازار منتهی شود. ولی خیلی از این تحقیقات٬ تحقیقات روز دنیا و نوینی هستند و جای کار دارند. در این کنگره‌ها فضایی ایجاد شده که از افراد با تجربه در زمینه کارهای جدیدی که شروع کردیم٬ دعوت شده تا از تجربیات آنها استفاده شود و بتوانیم توانایی خود را در این زمینه‌ها بالا ببریم. همچنین ما یک کمیته بهره‌برداری از نشست‌های علمی تشکیل داده‌ایم که وظیفه آنها بعد از برگزاری کنگره‌ها و نشست‌های علمی شروع می‌شود.
با توجه به حمایت مستقیم رهبری از پژوهشگاه رویان تا کنون کوچکترین مزاحمت و محدودیتی در مورد تولید حیوانات تراریخته در مراحل آزمایشگاهی و جابجا کردن این حیوانات برای رویان پیش نیامده. آیا به نظر شما بهتر نیست که مسئولان در بخش‌های دیگر هم وارد عمل بشوند تا بتوانیم به چنین پیشرفت‌هایی برسیم؟
مقام معظم رهبری در بخش تحقیقات درموضوعات کلان وارد شده‌اند و حمایت می‌کنند و یک موضوع خاصی را حمایت نمی‌کنند. آنچه که باعث پیشرفت این مجموعه شده تعامل مجموعه رویان و متخصصین آن با مقام معظم رهبری برای اخذ مجوز است.
چرا پژوهشگاه رویان برای باز کردن راه تحقیقات و تولید محصولات تراریخته گیاهی مساعدت نمی‌کند و اصولا یک بازیگر فعال در این عرصه محسوب نمی‌شود؟
هدف مجموعه رویان عمیق شدن در کارهاست چرا که وقتی در یک مسئله و حوزه تخصصی وارد شویم به موقع به جواب می‌رسیم. رویان هم در بخش جانوری وارد کار شده است. البته کشور ما در بخش گیاهی به نتایج بسیار خوبی رسیده است ولی یکسری اختلاف سلیقه‌ها باعث محدودیت شده است.
اخیرا با توجه به موارد بازدارنده‌ای که در پیش نویس آیین نامه اجرایی قانون ایمنی زیستی مطرح شدهبر طبق همین پیش نویس آیین نامه و در صورت تصویب شما باید برای جابجا کردن مثلا شنگول و منگول از یک اتاق به اتاق دیگر یا از قسمتی از یک اتاق به قسمت دیگر آن از سازمان حفاظت محیط زیست و خیلی جاهای دیگر اجازه بگیرید؟ آیا به نظر شما اینها برای تحقیقات نوپای مهندسی ژنتیک در کشور مضر نیستند؟
در آیین‌نامه اجرایی قانون ایمنی زیستی باید فضاهای تحقیقاتی از اخذ مجوز مستثنی شوند. اگر موضوعات به جایی منجر شود که برای کوچکترین کار تحقیقاتی مجبور شویم از یک سازمانی که در این حوزه‌ها تخصصی ندارد٬ مجوز گرفته شود نتیجه آن اینست که محقق خسته خواهد شد و یکی از دلایل اصلی مهاجرت محققین کشور هم همین مشکلات است.
بازهم از وقتی که در اختیار مرکز اطلاعات بیوتکنولوژی قرار دادید از شما تشکر می‌کنم.
گفتنی است اين كنگره‌ها پانزدهم تا هفدهم شهريور ماه برگزار مي‌شود و علاقمندان به شركت در آنها مي‌توانند به تارنماي پژوهشگاه رويان به نشاني www.royaninstitute.org مراجعه كنند.
مصاحبه: نغمه عبیری، مرکز اطلاعات بیوتکنولوژی ایران