کدامیک خطرناکتر و سرطانزاترند؟ ذرت یا قلم بدست فناوری‌هراس؟
تهیه وتنظیم: دکتر سید الیاس مرتضوی، عضو هیئت علمی پژوهشکده بیوتکنولوژی کشاورزی-
امروزه بر هيچ كس پوشيده نيست كه دستيابي به فناوري‌هاي پيشرفته تا چه حد بر توسعه، پيشرفت و رفاه اجتماعي يك كشور تأثير دارد. مهندسي ژنتيك و فناوري زيستي يكي از اين فناوري‌هاي پيشرفته است كه كليه‌ي ابزارهاي آن از …
امروزه بر هيچ كس پوشيده نيست كه دستيابي به فناوري‌هاي پيشرفته تا چه حد بر توسعه، پيشرفت و رفاه اجتماعي يك كشور تأثير دارد. مهندسي ژنتيك و فناوري زيستي يكي از اين فناوري‌هاي پيشرفته است كه كليه‌ي ابزارهاي آن از طبيعت گرفته شده است، و با نگرش و كاربردي نو، به پيشرفت‌هاي شگرفي در زمينه‌ي توسعه‌ي كمي و كيفي محصولات كشاورزي، دارويي و صنعتي جديد دست يافته است. جالب آنكه جمهوري اسلامي ايران در زمره‌ي كشورهاي صاحب اين فناوري قرار دارد و هر روزه شاهد پيشرفت‌هاي تازه‌اي در اين زمينه در كشور هستيم.
با اين وجود، گويا هستند هنوز افرادي كه تمام قوا براي جلوگيري از پيشرفت كشور از هيچ كاري فروگزار نيستند و با انتشار مطالبي كذب و خلاف واقع، تمام تلاش خود را براي بدنام كردن و گريزاندن مردم دانش دوست و دانشمندپرور كشور از اين فناوري پيشرفته به كار مي‌گيرند! البته اینان چند قلم بدست بیشتر نیستند که هر روز حنایشان نزد یک جریده بی رنگ می شود و فردا سر از خبرگزاری یا نشریه دیگر در می‌اورند.
به عنوان مثال به تازگي هم گزارش‌هايي در برخی خبرگزاري‌ها و یک نشریه وزین داخلی انتشار يافته است كه عناويني هم‌چون «ذرت و خطر ابتلا به سرطان» يا «خطر سرطان با مصرف ذرت» كه در آنها با استناد به يك تحقيق به ظاهر علمي كه گزارش آن اخيراً در يك پايگاه اطلاع‌رساني فرانسوي منتشر شده است، ادعا شده است كه: «انتشار گزارشي درباره تأثير مصرف ذرت تراريخته بر افزايش خطر ابتلابه سرطان، زنگ‌هاي خطر را براي تمام کشورها ازجمله ايران در مورد مصرفبي‌رويه اينگونه محصولات تغيير ژنتيک داده شده به صدا درآورده است».
اين نخستين باري نيست چنين مطالبي در مطبوعات كشور منتشر مي‌شود، و با وجود تلاش مدیران علمی نشریات داخلی هم‌چنان با اين رويه‌ي زشت چند نفر قسم خورده مخالف تعالی علمی کشور روبرو هستيم. بديهي است كه متخصصين فناوري زيستي در برخورد با اينگونه گزارش‌ها، به خواندن آنها اكتفا نكرده و با بررسي دقيق اصل مقاله، در مورد صحت و سقم آن به قضاوت مي‌نشينند. بررسي دقيق اصل مقاله‌اي كه در مورد اين گزارش نيز نكات جالبي يافت شد كه براي روشن‌شدن «خدمت و خيانت» مدعيان «دانستن حق مردم است» در اختيار عموم قرار مي‌دهيم.
مطالعه‌ي به ظاهر علمي كه آگاهانه يا ناآگاهانه دستاويز انتشار مطالب خلاف واقع در كشور شده است، ادعا دارد كه خوراندن نوعي ذرت تراريخته به موش، باعث بروز سرطان در اين جانور شده است و به اين طريق نتيجه گرفته است كه مصرف ذرت تراريخته (و به تبع آن، كليه‌ي محصولات تراريخته‌ي ديگر) در انسان باعث بروز سرطان در انسان و ايجاد يك فاجعه‌ي انساني جديد خواهد شد.
امّا در بررسي دقيق مقاله‌ي يادشده نكات چندي به دست مي‌آيد. نخست آنكه در اين مطالعه از نوعي نژاد موش به نام نژاد هارلن اسپراگ- داولی استفاده شده است كه مستعد سرطان بوده و به صورت خود به خودي در آن سرطان ايجاد خواهد شد، چه با ذرت تراريخته و چه بدون آن! این موش‌ها از موسسه ای به نام هارلن در اروپا خریداری شده اند که سایت آن www.harlaneurope.com است. با مراجعه به خود سایت فروشنده ملاحظه می‌شود که اصولا این نژاد به ویژه اگر جلوی خوردن آن گرفته نشود در عرض چند ماه به سرطان مبتلا می‌شود.هدف از ايجاد چنان نژادي در موش، بررسي چگونگي بروز سرطان در موش و بررسي راه‌هاي درمان سرطان بوده است كه در اين مطالعه از آن سوء استفاده شده است. منابع علمي در واكنش به همين مطالعه نشان داده‌اند كه بيش از 70 درصد موش‌هاي نر و 87 درصد موش هاي ماده‌ي اين نژاد در طول دوره‌ي زندگي خود به سرطان مبتلا خواهند شد.
نكته‌ي ديگر آن است كه موش‌هاي شاهد در اين آزمايش (يعني موش‌هايي از همين نژاد كه به آنها ذرت تراريخته خورانده نشده است) نيز به سرطان مبتلا شده‌اند و مرده‌اند، ولي نويسندگان مقاله اين واقعيت ابتلاي موش‌هاي شاهد به سرطان و مرگ و مير در آنها را مخفي كرده و آن را به پير شدن موش‌ها مربوط دانسته‌اند! جالب آنكه اين مخفي‌كاري از نظر ساير دانشمندان پنهان نمانده و در گزارش‌هاي متعددي مورد اشاره قرار گرفته و از آن ابراز انزجار شده است (به عنوان نمونه مراجعه نماييد به گزارش اشلي نگ در پايگاه اطلاع‌رساني كانورسيشن، http://theconversation.edu.au/genetically-modified-corn-and-cancer-what-does-the-evidence-really-say-9746).
نكات جالب توجه ديگري نيز در اين مطالعه يافت شده است كه نويسندگان به عمد به سادگي از كنار آن عبور كرده‌اند، ولي دقت در داده‌هاي منتشر شده‌ي خود آنها نشان مي‌دهد كه:
1) موش‌هايي كه در غذاي آنها 22 و 33 درصد ذرت ترايخته وجود داشته است، كمتر از گروه شاهد (يعني موش‌هايي كه ذرت تراريخته نخورده‌اند) به سرطان مبتلا شده‌اند! و اين يعني اينكه، ذرت تراريخته باعث جلوگيري از بروز سرطان در موش‌هاي مستعد ابتلا به سرطان شده است!
2) موش‌هايي كه در غذاي آنها 33 درصد ذرت تراريخته بوده و به آن علف‌كش راندآپ نيز اضافه شده بوده است، از نظر بروز سرطان با گروه شاهد تفاوتي نداشته‌اند!
3) وجود 5/0 درصد علف‌كش راندآپ در آب آشاميدني موش‌هاي مورد آزمايش، باعث شده است كه در مقايسه با شاهد (كه آب آشاميدني آنها فاقد علف‌كش بوده است) كمتر به سرطان مبتلا شوند!
اين نتايج نشان مي‌دهد كه استنتاج به عمل آمده توسط نويسندگان مقاله مبني بر سرطانزا بودن ذرت تراريخته، بيشتر به ياوه‌سرايي شبيه است تا استنتاج علمي!
اشكالاتي كه به مقاله‌ي مذكور وارد است و ما به برخي از آنها اشاره كرديم، از حد اشتباهات علمي رايج بسيار فراتر است. به عبارت ديگر، دانشمند نماياني در صدد آن بوده‌اند تا با جعل نتايج در يك مقاله‌ي به ظاهر علمي، خوراك ماشين‌هاي تبليغاتي فناوري‌هراسان براي بدنام كردن فناوري زيستي و گريزاندن كشورهاي جهان سوم از اين فناوري پيشرفته (و در نتيجه، حفظ برتري علمي خودشان) را فراهم آورند و گويا كه به مقصود نيز رسيده‌اند، چه آنكه نتايج مغشوش آنها با آب و تاب در نشريات داخلي خودمان منتشر شده است ولي كمترين اشاره‌اي به نتايج بررسي‌هاي كارشناسان خبره درباره‌ي اين مقاله نشده است! هم‌چنين، صدها مطالعه و بررسي علمي دقيق تاكنون در معتبرترين نشريات علمي در زمينه‌ي اثرات احتمالي محصولات تراريخته منتشر شده است كه نشان مي‌دهد كه اين محصولات بسيار سالم‌تر، مغذي‌تر و بهتر از همتايان غيرتراريخته‌ي خود هستند، ولي شگفتا كه برخی قلم بدستان داخلي به هيچ يك از اين نتايج علمي حتي بر سبيل نقد علمي، اشاره نشده و نمي‌شود و گويا تعمدي در كار است تا با انتشار مطالب كذب و خلاف واقعي نظير آنچه پیش از این بيان شد، از طريق تشوش اذهان عمومي به دانایی‌ستيزي و فناوري‌هراسي پرداخته شود! و اگر چنين نيست، آيا بهتر نيست كه پيش از انتشار چنين مطالبي، از دانشمندان بزرگي كه در اين رشته‌هاي علمي در كشور داريم، يا از انجمن‌هاي علمي مرتبط با آن، نظرخواهي كنيم؟ آيا بهتر نيست كه كار را به كاردان بسپاريم؟
تهیه وتنظیم: دکتر سید الیاس مرتضوی، عضو هیئت علمی پژوهشکده بیوتکنولوژی کشاورزی