ضرورت مقابله با کمبود ویتامین A

"هیچ کشاورزی نباید عقب بماند"، چالشی بود که درچهارمین کنگره بین‌المللی برنج در بانکوک،خطاب به نماینده‌هایی از 69 کشور جهان مطرح شد.

به گفته دکتر وایولتا ویلگاس، مسئول هماهنگی پروژه برنج طلایی در مؤسسه بین‌المللی تحقیقات برنج (IRRI)، این فراخوان در ادامه تحقیقات پروژه برنج طلایی انجام شده است که روشی جدید برای مبارزه با کمبود ویتامینA، نوعی گرسنگی پنهان، است.

ویلگاس همچنین افزود ما معتقدیم همه مصرف‌کننده‌های برنج باید در منافع این پروژه سهیم و از آن مطلع باشند.

گرسنگی پنهان بیماری گسترده‌ای است که بیش از دو میلیارد نفر در سطح جهان از آن رنج می‌برند. به ویژه 190 ملیون نفر از کودکان زیر 6 سال و 19 ملیون نفر از زنان بار‌دار در سطح جهان همچنان مبتلا به کمبود ویتامین A هستند که در اثر نبودن مقادیر کافی ویتامین A در رژیم غذایی روزانه ایجاد می‌شود. برنامه‌های گوناگونی برای غنی‌سازی رژیم غذایی و مقابله با کمبود ویتامین Aتعریف شده‌اند اما همچنان کمبود‌هایی قابل مشاهده است.

در فیلیپین هنوز7/1 ملیون نفر (% 2/15) از کودکان 6 ماهه تا 5 ساله مبتلا به کمبود ویتامین A هستند. در بنگلادش بیش از نیمی از کودکان کمتر از 6 سال از این کمبود در رنجند. در اندونزی % 6/14 از کودکان زیر 5 سال با عوارض تحت بالینی کمبود ویتامین A درگیر‌ند.

بسیاری از میوه‌ها و سبزیجات حاوی مقادیر بالایی از ویتامین A هستند. اما بسیاری از این مواد خوراکی، فصلی هستند و در نتیجه کمیاب و مخصوصاً برای اقشار کم‌درآمد جامعه، غیر قابل دسترس یا بسیار گرانند. یک مشکل دیگر در محل سکونت این اقشار کم‌درآمد، دسترسی محدود به زمین برای تولید غذا است. بنابراین دسترسی به غذای تازه، مغذی و متنوع چالشی برای طبقه فقیر جامعه است.

برنامه‌های مکمل ویتامین  Aدر حال حاضر درگیر محدودیت‌های مالی و نوساناتی در پوشش‌دهی هستند. استفاده از کالا‌های اساسی و فراوری‌شده و غنی‌سازی آن‌ها با چالش‌های گوناگونی مواجه است و باید مورد حمایت مالی قرار بگیرد.

پروژه برنج طلایی می‌تواند روشی پایدار برای کمبود ویتامین A باشد. سرمایه‌گذاری اولیه برای توسعه و آزمایش برنج طلایی می‌تواند منجر به تولید ارقام جدید و سالم‌تر برنج شود که کشاورزان می‌توانند در سال‌های آتی آن‌ها را کشت کنند.با توجه به اینکه بیشتر برنج در همان محل تولید مصرف می‌شود، پیش‌بینی می‌شود که هزینه تولید برنج طلایی کم خواهد بود.

بعضی گروه‌ها قصد دارند تنها با بیان‌کردن پیش فرض‌هایی مبنی بر اینکه 1) برنج طلایی باعث آلوده شدن ارقام برنج سنتی خواهد شد و 2) کشت برنج طلایی به عنوان راه حلی جامع برای مبارزه با کمبود ویتامین A به کشاورزان ومصرف‌کنندگان تحمیل می‌شود و 3) طولانی بودن گسترش این پروژه را دلیلی بر اشتباه بودن این راه حل برای مبارزه با کمبود ویتامین A می‌دانند، مانع گسترش برنج طلایی شوند. استفاده از مهندسی ژنتیک به جای روش گزینش به کمک نشانگر، برای گسترش برنج طلایی مورد انتقاد قرار می‌گیرد.

دکتر ویلگاس می‌گوید: "امکان ندارد برنج طلایی امنیت غذایی را به خطر بیندازد"! هرگز امکان ندارد دانه گرده از برنج طلایی به ارقام سنتی منتقل شود زیرا برنج خود‌گرده‌افشان است بنابراین دگرگشنی رخ نخواهد داد. به علاوه برنج طلایی از جنبه سازگاری هیچ مزیتی نسبت به سایر ارقام ندارد. نه از آن‌ها مقاوم‌تر است نه ضعیف‌تر. گونه‌های وحشی برنج به دلیل ناسازگاری، حتی اگر نزدیک به هم کشت شوند و همزمان به گل بروند، به راحتی با سایر ارقام زراعی دچار تلاقی نمی‌شوند.

دکتر ویلگاس همچنین اشاره می‌کند که موسسه بین‌المللی تحقیقات برنج وهمکارانش هرگز ادعا نکرده‌اند که برنج طلایی راه حلی معجزه‌آسا برای مبارزه با کمبود ویتامین A است. ما همواره تأکید کرده‌ایم که برنج طلایی راه حلی مکمل برای روش‌های جاری مبارزه با کمبود ویتامین A است، نه یک جایگزین.رژیم غذایی متنوع، غنی‌سازی واستفاده از مکمل‌ها باید ادامه داشته باشد. اما در شرایطی که این‌هافراهم نباشند یا به طور موقت در دسترس باشند برنج طلایی می‌تواند به مقابله با کمبود ویتامین A کمک کند.

به علاوه مانند سایر فناوری‌هایی که توسط موسسه بین‌المللی تحقیقات برنج ارائه شده است، استفاده از برنج طلایی توسط کشاورزان و مصرف‌کنندگان اختیاری خواهد بود.کشاورزان آگاهند که چگونه بذر‌هایی را با بهترین عملکرد با توجه به موقعیت مکانی مزرعه‌شان انتخاب کنند. هنگامی که این برنج در دسترس باشد تصمیم با مصرف‌کننده خواهد بود.

دکتر ویلگاس خاطر نشان کرد که تحقیق در مورد برنج طلایی همچنان ادامه دارد. زیرا می‌خواهیم مطمئن شویم که این برنج برای کشاورزان و مصرف‌کنندگان مفید خواهد بود. باید توجه کنیم که ارقام جدید تولید شده توسط موسسه بین‌المللی تحقیقات برنج که عملکرد بالایی دارند و افزایش تولید در واحد سطح به کمک فناوری‌های جدید کشت برنج را به کالایی مقرون‌به‌صرفه‌تر از نظر هزینه تبدیل کرده‌اند.

افزایش عملکرد که در نتیجه تکنولوژی‌های ابداعی موسسه بین‌المللی تحقیقات برنج به دست آمده است این امکان را ایجاد می‌کند تا اراضی بالادست از کشت برنج خارج شده و به جای آن‌ها محصولات زراعی و دامی دیگری در این مناطق پرورش داده شوند. با ارزان‌تر شدن قیمت برنج خانواده‌ها این فرصت را پیدا می‌کنند تا هزینه بیشتری را برای سایر محصولات غذایی مانند عناصر غذایی کم‌مصرف و مواد غذایی غنی از پروتئین، اختصاص دهند. پروژه برنج طلایی هنوز به اتمام نرسیده است. این فرصت وجود دارد که عملکرد آن با عملکرد سایر ارقام محلی مقایسه شود. به علاوه احتمال کمبود ویتامین E از طریق بهره‌مندی کشاورزان و مصرف‌کننده‌ها از یک رژیم غذایی متنوع افزایش می‌یابد.

در پایان باید بر این نکته تأکید شود که موسسه بین‌المللی تحقیقات برنج تنها هنگامی از مهندسی ژنتیک استفاده می‌کند که ویژگی‌های مفید مورد نیاز در خزانه ژنی برنج موجود نباشد. گزینش به کمک نشانگر قطعاً ابزاری مفید برای باروری هم در روش مدرن و هم در روش سنتی است. اما متأسفانه تاکنون هیچ رقمی از برنج که دارای مقادیر زیادی بتاکاروتن باشد شناخته نشده است. بنابراین روش‌های سنتی باروری نمی‌توانند برای تولید برنج طلایی استفاده شوند.

با یک حساب سرانگشتی می‌توان گفت که مؤسسات پژوهشی خصوصی و غیر‌خصوصی (سهامی عام) فقط هنگامی از مهندسی ژنتیک برای باروری گیاه استفاده می‌کنند که: 1) ژن مورد نظر در خزانه ژنی گیاه وجود ندارد. 2) ژن در خزانه ژنی گیاه وجود دارد، ولی انتقال ژن به دلیل ناسازگاری و سایر مشکلات دشوار است. 3) انتقال ژن فرایندی (برای مثال در گیاهان دائمی مانند نارگیل)زمان‌بر باشد.

بنابراین برنج طلایی با استفاده از اصلاح ژنتیک تولید شد. در این فرایند ژن‌هایی از ذرت و یک باکتری خاکزی استفاده شدند که این ژن‌ها با همدیگر در دانه برنج بتاکاروتن تولید می‌کنند. مزیت منحصر به فرد مهندسی ژنتیک وارد کردن ژن‌های جدید با ویژگی‌های مفید به ژنوم برنج و تولید ارقام جدید برنج است.این ژن‌ها از گیاهان و موجوداتی به برنج منتقل می‌شود که ارتباطی با این محصول ندارند.بنابراین تنها از طریق مهندسی ژنتیک می‌توان این انتقال ژن را انجام داد. دی.ان.اِ واحد سازنده همه موجودات زنده است که تمام اطلاعات ژنتیک در آن ذخیره شده است به همین دلیل انتقال صفات از طریق انتقال ژن امکان‌پذیر است. همچنین اصلاح ژنتیک می‌تواند دقت انجام عملیات را افزایش دهد به نحوی که فقط ژن‌های مطلوب برای انتقال صفت مورد نظر منتقل شوند و رقم جدیدی در برنج تولید شود.

تحقیق در مورد برنج طلایی همچنان ادامه دارد تا با توجه به ویژگی‌های بالفعل آن به حل مشکل کمبود ویتامین A که مشکل بیش از 200 ملیون نفر در سطح جهان است، کمک کند. موسسه بین‌المللی تحقیقات برنج به عنوان یک مؤسسه تحقیقاتی مسئول، موظف است گزینه‌هایی با کیفیت بالا به کشاورزان و مصرف کنندگان ارائه کند به نحوی که هیچ‌یک از آن‌ها نباید از این موضوع بی‌اطلاع باشند.

ترجمه و تنظیم: زهرا حاجت‌پور

منبع:http://irri.org/news/media-releases/our-commitment-to-help-in-the-fight-against-vitamin-a-deficiency