آیا تابوی تولید «محصولات تراریخته» در ایران می‌شکند؟
مرکز اطلاعات بیوتکنولوژی ایران به نقل از آفتاب یزد- محصولات تراریخته بی شک برای بسیاری ناشناخته است اما این به این معنا نیست که نداشتن علم و آگاهی در باره موضوعی به منزله سروکار نداشتن یا مواجه نشدن با آن موضوع باشد چنانچه همین حالا و در حالی که بسیاری از مخاطبان برای نخستین بار است که نام تراریخته به گوششان می‌خورد اما معده‌شان در حال هضم یکی از این محصولات است؛ محصولاتی که از طریق مهندسی …
محصولات تراریخته بی شک برای بسیاری ناشناخته است اما این به این معنا نیست که نداشتن علم و آگاهی در باره موضوعی به منزله سروکار نداشتن یا مواجه نشدن با آن موضوع باشد چنانچه همین حالا و در حالی که بسیاری از مخاطبان برای نخستین بار است که نام تراریخته به گوششان می‌خورد اما معده‌شان در حال هضم یکی از این محصولات است؛ محصولاتی که از طریق مهندسی و اصلاح ژن‌های یک ارگانیسم به دست می‌آید و حدود دو دهه است که پایشان به ایران باز شده است تا جایی که به گفته مرجع ملی ایمنی‌زیستی «تمام سویا و روغن‌نباتی وارداتی به ایران تراریخته هستند.»
از سوی دیگر قرعه تولید نخستین برنج و پنبه تراریخته شده به نام کشور ما خورده است. برنج تراریخته طارم مولایی اولین برنج تراریخته در جهان است. برنج تراریخته با استفاده از روش مهندسی ژنتیک به نحوی تولید شده است که نوعی پروتئین در برگها و ساقه‌های آن تولید می‌شود که موجب مصونیت کامل این برنج در مقابل حمله آفات پروانه‌ای و از جمله کرم ساقه خوار برنج می‌شود. در نتیجه برای تولید این محصول نیازی به کاربرد سموم شیمیایی دفع آفات نباتی نخواهد بود؛ سموم سرطان‌زایی که سالانه میلیاردها تومان هزینه بابت آنها پرداخت می‌شود و استفاده بیش از حد از آنها در زمین‌های کشاورزی و باقی ماندن این ترکیبات وعناصر خطرناک در میوه و سبزیجات باعث افزایش نگران کننده آمار ابتلا به سرطان و طیف گسترده ای از بیماری‌های خطرناک از نارسایی‌های کلیه گرفته تا پارکینسون شده است. تا جایی که به گفته بسیاری از متخصصان یکی از مهم‌ترین علل شیوع بالای سرطان معده و مری دراستان‌های شمالی ایران مصرف سموم کشاورزی و دفع آفات در سبزی‌ها و میوه‌هاست.
با همه این اوصاف اما این محصولات به ویژه برنج تراریخته مخالفان پروپاقرصی در کشور دارند؛ از سازمان محیط زیست گرفته تا انجمن ارگانیک و…؛ مخالفانی که به اعتقاد بهزاد قره‌یاضی، مرجع ایمنی زیستی و تولید کننده نخستین برنج تراریخته جهان یا فناوری هراس‌اند یا تولیدکنندگان و دلالان سموم و کودهای شیمیایی‌اند یا جزو مافیایی که کشت محصولات تراریخته در کشور به ضرر منافعشان تمام می‌شود. قره‌یاضی همچنین معتقد است هر فناوری که در دنیا واجد صرفه اقتصادی باشد، با مخالفت‌های شدید مواجه می‌شود. مخالفان تراریخته نیز که غیر مستند و بدون پشتوانه علمی‌مخالفت می‌کنند با مخالفتشان تنها هیزم در آتش سلطه اقتصادی در دنیا می‌ریزند زیرا از جمله مزایای محصولات تراریخته کاهش وابستگی به محصولات وارداتی و خودکفایی در این زمینه است اما مخالفان این محصولات دلایل مخالفتشان را ناشناخته بودن اثر مصرف اینگونه محصولات بر انسان و محیط‌زیست، پرهزینه بودن، تغییرات در طبیعت و محیط زیست به دنبال دستکاری در ژن‌های محصولات کشاورزی و جانداران ، ممنوعیت مصرف اینگونه محصولات در کشورهای دیگر و… عنوان می‌کنند، در حالی که قره‌یاضی در پاسخ به انتقاد اول می‌گوید:« برای برنج تراریخته تولید شده آزمایش‌های سلامت متعدد اجرایی شده است. برای مثال یکی از این آزمایش‌ها روی 800 جوجه یک روزه -که نسبت به سم بسیار حساس هستند- انجام شد به این ترتیب که در جیره غذایی این 800 جوجه برنج تراریخته قرار دادیم که نتایج نشان داد بین گروهی که دارای جیره غذایی برنج تراریخته بود با گروهی که جیره غذایی غیر تراریخته داشت، تفاوت معنی‌داری وجود ندارد.در این مطالعه جیره غذایی این جوجه‌ها به مدت 48 روز تنها برنج تراریخته بوده است. همچنین در آزمایش‌های میدانی اثرات حشره‌کش‌های شیمیایی و گیاهان تراریخته مقاوم به حشره‌کش‌ها روی حشرات غیر هدف مورد بررسی قرار گرفت که نتایج نشان داد بر خلاف حشره کش‌ها که حشرات هدف و غیرهدف را از بین می‌برند، گیاهان تراریخته هیچ اثری روی موجودات غیر هدف ندارند. از سوی دیگر، از 20 سال پیش که برنج تراریخته در ایران تولید شده حتی به مصرف انسانی رسیده در حالی که همه پروتکل‌های دنیا برای آزمایش یک محصول 48 تا 90 روز زمان را کافی می‌دانند اما در مورد برنج تراریخته، خودم به عنوان پژوهشگر تولیدکننده این محصول بارها مصرف کرده‌ام و برخی از کشاورزان نیز آن را تولید و مصرف کرده‌اند و مشکلی ایجاد نشده است.». وی همچنین در پاسخ به ادعای مخالفان در ارتباط با پرهزینه بودن کشت محصولات تراریخته بیان می‌کند: «بر خلاف نظر مخالفان کشت این محصولات موجب کاهش هزینه‌ها هم می‌شود چراکه دیگر کشاورزان هزینه سم و سم‌پاشی را نمی‌دهند و این موضوع هزینه‌های جانی را نیز کاهش می‌دهد و برای انسان‌ها و حیوانات نیز مفید است زیرا با استفاده نکردن از سم و کود دیگر آب و سایر گیاهان هم آلوده به این مواد شیمیایی نمی‌شوند.»
اسکندر امیدی نیا، دانشیار انستیتو تحقیقات پاستور نیز در پاسخ به انتقادات دیگر مخالفان می‌گوید: «تمامی‌محصولات کشاورزی که در جهان مصرف می‌شود هیچ‌کدام طبیعی نیست و همه به‌نوعی دستکاری و تولید شده‌اند مانند موز، سیب زمینی و بسیاری محصول دیگر. بنابراین همه محصولات کشاورزی تغییر ژن یافته‌اند. این حرف‌های بی‌پایه و اساس تنها برای هراسافکنی و مردمفریبی گفته می‌شود. در اروپا نیز همه کشورها از سویا و ذرت تراریخته آمریکا، آرژانتین و برزیل مصرف می‌کنند. پنج کشور اروپایی مانند اسپانیا، چک، رومانی و پرتغال محصولات تراریخته تولید می‌کنند. در دنیا 18 میلیون هکتار زمین زیر کشت محصولات تراریخته است اما یک گزارش وجود ندارد که مصرف این محصولات موجب بیماری‌هایی مانند سرطان و غیره شده است. هر محصول تراریخته که در بازار جهانی وجود دارد برای اثبات سالم و سرطانی نبودن روی آنها مفاد پروتکل 90 روزه انجام و اثبات شده که مشکلی به لحاظ تاثیر روی سلامت انسان ندارند.» قره‌یاضی که سابقا ریاست پژوهشکده بیوتکنولوژی کشاورزی را نیز برعهده داشته است، در واکنش به سایر انتقادات مخالفان محصولات تراریخته نیز می‌گوید: «افرادی که مدعی‌اند در سایر کشورها ممنوعیت مصرف محصولات تراریخته وجود دارد بدانند اروپا با مصرف سالانه 27 میلیون تن سویا در صنعت دامداری بزرگ‌ترین مصرف‌کننده سویای تراریخته جهان است. آمریکا با 73.1 میلیون هکتار سطح زیر کشت، 40 درصد سطح زیر کشت جهانی محصولات تراریخته را در اختیار دارد و برزیل نیز با 1.9 میلیون هکتار سطح زیر کشت محصولات تراریخته، بعد از آمریکا در رتبه دوم قرار دارد. بر اساس آمارهای ارائه شده در دنیا 1.7 میلیون هکتار زیر کشت محصولات تراریخته در سال 1996 به 181.5 میلیون هکتار در سال 2014 افزایش یافته است. محصولات تراریخته در اروپا به هیچ وجه ممنوع نیست، استانداردهای اتحادیه اروپا بالاتر از استانداردهای ماست و هرگونه مخالفتی دلیل بر مخالفت به خاطر سلامتی نیست به عنوان مثال گندم تولید مازاد توسط برخی از کشورهای اروپایی خریداری و از بین می‌رود تا تعادل بازار به هم نخورد.»
قائم‌مقام پژوهشکده بیوتکنولوژی کشاورزی همچنین به تنها مقاله بین‌المللی که در مخالفت با محصولات تراریخته به چاپ رسیده اشاره می‌کند و می‌افزاید:« در 2012 تنها مقاله مدعی ناسالم بودن محصولات تراریخته توسط فردی به نام پروفسور سرالینی در رابطه با سرطانزا بودن محصولات تراریخته نوشته و ادعا کرده مصرف درازمدت علف کش رانداپ سرطانزاست و موش‌هایی که ذرت تراریخته را به همراه رانداپ مصرف کرده اند دچار تومورهایی در ناحیه گلو شده اند. این در حالی است که نژاد موش‌هایی که در این آزمایش استفاده شده مستعد ابتلا به سرطان هستند و در حالت عادی بدون مصرف تراریخته‌ها هم به این بیماری مبتلا می‌شوند.نتایج نشان داد بیش از 70 تا 77 درصد موش‌های نر و 87 تا 95 درصد موش‌های ماده در این نژاد به سرطان مبتلا می‌شوند از طرفی باید حجم جمعیت نمونه‌های آزمایشی بالا باشد و باید آزمایش‌ها را تکرار کرد تا از نتایج تصادفی جلوگیری کنیم اما این آزمایش روی تعداد محدودی موش بدون هیچ تکراری انجام شده و آماری که استنتاج کرده اند تصادفی است. همچنین این تحقیق توسط اداره نظارت بر سلامت غذای اروپا فاقد اعتبار اعلام شده است.»
قره یاضی ( تولید کننده نخستین برنج تراریخته جهان) در ادامه می‌افزاید: «من به شخصه 23 سال روی برنج تراریخته کار کرده‌ام و از اولین روز تولید این محصول هم خودم و هم خانواده‌ام مصرف‌کننده این محصول بوده‌ایم و تاکنون هیچ مشکلی برایمان پیش نیامده است. ما دو راه بیشتر نداریم؛ یا دست بسته تسلیم محصولات وارداتی شویم و چشم به دست سایر کشورها بدوزیم یا فناوری هراسی و منافع شخصی ومادی را کنار بگذاریم و با پذیرش بیوتکنولوژی، به عنوان ساده‌ترین تکنولوژی، هم دسترسی آسان و ارزان به محصولات غذایی را شاهد باشیم هم اشتغالزایی و حرکت به سوی شرکت‌های دانش‌بنیان».
وی ادامه می‌دهد: «رهاسازی بذور تراریخته از جمله برنامه‌های ما است و در این راستا درصدد هستیم تا با رعایت قوانین تولید تراریخته سالم و با اخذ داوطلبانه مجوز دوم اقدام به رهاسازی این برنج تراریخته از طریق تحقیق و توسعه کنیم که در حال حاضر مراحل نهایی ثبت مجدد رقم برنج که شامل چندین واریته می‌شود را طی می‌کنیم. مجوز رهاسازی این بذور در سال 83 اخذ شد و ما با توجه به اعتمادی که به مسئولان داریم، مجددا تقاضای اخذ مجوز رهاسازی را ارائه خواهیم داد. برنج تراریخته در سال 83 پس از گرفتن مجوزهای لازم از دستگاه‌های مربوط و مراجع صاحب صلاحیت وقت به‌صورت رسمی‌تولید شد. همان زمان بسیاری از سایتهای خبری در دنیا این دستاورد علمی‌را منتشر کردند. با روی کار آمدن دولت بعدی که فناوری هراس بود، تولید برنج تراریخته متوقف شد و محصول تولید شده را در انبارها ریختند و قفل و زنجیر بر در آن زدند. البته با پیگیری‌هایی که کرده‌ایم این پرونده در دیوان محاسبات اداری در دست رسیدگی قرار دارد و متهمان باید پاسخگو باشند که به چه حقی کشور را از داشتن چنین محصول با ارزشی محروم کرده‌اند. خوشبختانه در دولت یازدهم تولید برنج تراریخته از سر گرفته شد و تحقیقات روی بذرهایی که پژوهشگران با مرارت با مشارکت کشاورزان تولید کرده بودند، دوباره آغاز شد. رئیس سازمان غذا و دارو به عنوان مرجع بررسی سلامت محصولات غذایی نیز از برنج تراریخته حمایت کرده است. اکنون نیز ثبت مجدد برنج تراریخته تولید شده، با وجود ثبت پیشین به صورت داوطلبانه و تنها با هدف پیشگیری از حرف و حدیث‌هایی که غیرمنصفانه در حق برنج تراریخته از سوی «امپراتوری دروغ» در کشور دامن زده می‌شود، انجام شده است.»
قره‌یاضی همچنین خطاب به سازمان محیط زیست که از مخالفان محصولات تراریخته است می‌گوید:« سازمان دلواپس محیط زیست چرا با واردات محصولات تراریخته به کشور مخالفتی نمی‌کند و زمانی که ما به این موضوع اشاره کردیم، تازه به فکر مخالفت افتادند. مگر می‌شود مسئولان این سازمان از واردات این نوع محصولات به کشور ناآگاه باشند و ندانند چه محصولاتی وارد می‌شود؟ چرا در زمینه محصولات تراریخته هم باید وابسته باشیم در حالی که خودمان توانایی تولید این محصولات را داریم؟ چرا برخی فقط با تولید مخالف‌اند؟ من برای هرگونه مناظره با پنج نفر از مخالفان این محصولات به ویژه شخص خانم ابتکار مشروط بر این که به صورت پخش زنده باشد، اعلام آمادگی می‌کنم.
یک نکته جالب توجه در اظهارات مخالفان، تاکید آنها بر مزایای محصولات ارگانیک در مقابل محصولات تراریخته است در حالی که محصولات ارگانیک یک درصد از محصولات در ایران را به خود اختصاص می‌دهند و این یعنی 99 درصد مابقی محصولات با سموم و کودهای شیمیایی به خورد مردم داده می‌شود که این کودها نیز عایدی ندارد جز سرطان و بیماری‌های پوستی وعصبی و اثرات سوء برای محیط زیست؛ اما یک تفاوت در استقبال از فناوری‌های نوین یا عدم استقبال از آن وجود دارد؛ اینکه عاقبت خطرناک «فناوری هراسی» جا ماندن محققان داخلی از کشف و ارائه دستاوردهای جدید و ادامه وابستگی کشور به تولیدات محصولات کشاورزی سایر ملل.
در این خبر همچنین به استفاده از محصولات تراریخته از جنبه فقهی نیز اشاره شده بود. مرکز اطلاعات بیوتکنولوژی ایران ذکر این نکته را ضروری میداند که مطالب مطرح شده در این ارتباط ماحصل کنفرانسی با حضور علمای شیعه و سنی بوده که در کارگاه آشنایی با مهندسی ژنتیک و ایمنی زیستی مطرح شد. دکتر بهزاد قره‌یاضی، رئیس مرکز اطلاعات بیوتکنولوژی ایران هرگونه اظهار نظری در ارتباط با امور فقهی این قضیه را برعهده فقها و علمای دینی میداند.
منبع: روزنامه آفتاب یزد