رئیس پژوهشکده بیوتکنولوژی کشاورزی: فناوریها به جز جدایی ناپذیر زندگی بشر تبدیل شدهاند!
مرکز اطلاعات بیوتکنولوژی ایران به نقل از جام جم آنلاین- پیشرفت علوم و دانش بشری در بسیاری از زمینههای علمی مانند پزشکی، زیست شناسی، کشاورزی، صنعت، مهندسی و … بویژه در چند دهه اخیر منجر به خلق فناوریهایی شده است که شاید تصور آنها در گذشته هم ممکن نبود. بسیاری از این فناوریها امروزه چنان در زندگی بشر رسوخ کردهاند که جز جدایی ناپذیر از زندگی او تبدیل شدهاند. این فناوریها که با هدف افزایش کیفیت زندگی بشر پا به عرصه ظهور نهادهاند موجب رفاه زندگی او شدهاند. شاید تصور یک روز زندگی بدون خودرو، هواپیما، برق، تلویزیون، تلفن همراه و … دیگر ممکن نباشد. تقریبا تمامی ابعاد زندگی ما امروز به نحوی با یکی از این فناوریها …
پیشرفت علوم و دانش بشری در بسیاری از زمینههای علمی مانند پزشکی، زیست شناسی، کشاورزی، صنعت، مهندسی و … بویژه در چند دهه اخیر منجر به خلق فناوریهایی شده است که شاید تصور آنها در گذشته هم ممکن نبود. بسیاری از این فناوریها امروزه چنان در زندگی بشر رسوخ کردهاند که جز جدایی ناپذیر از زندگی او تبدیل شدهاند.
این فناوریها که با هدف افزایش کیفیت زندگی بشر پا به عرصه ظهور نهادهاند موجب رفاه زندگی او شدهاند. شاید تصور یک روز زندگی بدون خودرو، هواپیما، برق، تلویزیون، تلفن همراه و … دیگر ممکن نباشد. تقریبا تمامی ابعاد زندگی ما امروز به نحوی با یکی از این فناوریها درگیر است. اما آیا این فناوریها تنها رفاه و آسایش بشر را به همراه داشته و هیچگونه اثر سوء و یا تاثیر مخاطره آمیز برای بشر و حیات او ندارند؟ پاسخ به این سوال بسیار روشن است.
شاید بیان چند مثال پیامدهای ناشی از این فناوریها را تا حدی آشکار نماید. آمارها نشان میدهد که در دنیا به ازای هر 10 هزار خودرو حدود 9 نفر کشته می شوند در حالی که در ایران به ازای همین تعداد خودرو حدود 37 نفر کشته میشوند. اگر میانگین ۲۳ تا ۲۷ هزار کشته در حوادث رانندگی در طول سال را همراه با میانگین ۲۵۰ هزار زخمی این حوادث در نظر بگیریم، گویی هر سال در ایران یک زلزله بزرگ با این مقدار کشته و زخمی اتفاق می‌افتد. همچنین تعداد تلفات جاده‌ای کشور در سال با تلفات یک جنگ تمام عیار برابری می‌کند (خبرگزاری مهر، 1394). به این موارد باید خسارتهای اقتصادی ناشی از تصادفات و همچنین پیامدهای آلودگی هوا و بیماریهای ناشی از آن را هم افزود. آیا کسی حاضر است دیگر از خودرو استفاده نکند؟
تلفن همراه یکی دیگر از فناوریهایی است که امروزه کوچک و بزرگ را به خود مشغول داشته است. در مورد فواید این فناوریجای هیچگونه تردیدی نیست. با یک گوشی کوچک امروز می توان علاوه بر راحتی مکالمات تلفنی بسیار از فعالیتهای روزمره زندگی مانند پرداخت قبض، ارسال پیام، عکس و فیلم، جستجو در شبکههای اینترنتی و … را بطور باورنکردنی انجام داد. اما آیا مخاطرات احتمالی تلفن همراه نادیده گرفته شده است؟ امروزه مشخص شده که استفاده طولانی مدت از تلفن همراه میتواند تهدید جدی برای سلامت باشد. علاوه بر مخاطره آمیز بودن امواج الکترومغناطیسی تلفن همراه نقش آن در کم رنگ شدن روابط خانوادگی هم مطرح است. آیا کسی حاضر است دیگر از تلفن همراه استفاده نکند و به فناوری قدیمیتر یعنی تلفن ثابت دل ببندد؟
پیشرفت فناوری در بخش درمان و پزشکی بر هیچ کس پوشیده نیست. چگونه میتوان استفاده از آنتیبیوتیک (به عنوان یک فناوری ارزشمند) را در درمان بسیاری از بیماریها نادیده گرفت. چگونه میتوان شیمی درمانی و رادیوتراپی را برای درمان سرطان نادیده انگاشت؟ چگونه میتوان زمانی که با انجام یک جراحی قلب عمر دوباره به بیمار داد به این امر مبادرت نکرد؟ در کنار این موارد، ورود فناوریهای درمانی جدید به بازار شانس درمان بسیار از بیماریها را باز هم افزایش داده است. اما باید توجه نمود که مرگ و میر و خسارات ناشی از خطاهای پزشکی یکی از مواردی است که بطور مستیقم و غیر مستقیم به فناوریهای پزشکی ارتباط دارد. عوارض سوء ناشی از مصرف بیرویه داروها و اشتباهات تجویز دارو بسیار زیاد است. بطوری که طبق آمار خطاهای پزشکی سومین عامل مرگ و میر در آمریکا است. از 225 هزار مرگ ناشی از خطاهای پزشکی در آمریکا حدود 106 هزار مورد ناشی از عوارض جانبی داروهاست. آیا این آمارها ما را از اقدام برای درمان پزشکی منع می‌کند؟ علاوه بر آن گسترش مقاومتهای دارویی و بویژه مقاومتهای آنتیبیوتیکی از معضلاتی است که بطور جدی جامعه را تهدید می‌کند. به دلیل مصرف بی رویه آنتیبیوتیکها بسیاری از میکروبها به این آنتیبیوتیکها مقاوم شدهاند و دیگر به آن پاسخ نمیدهند. راهکار چیست؟ آیا باید از آنتیبیوتیک دست کشید؟
مثالهای فوق تنها چند نمونه از مزایا و عوارض استفاده از برخی فناوریهایی است که ما روزانه با آن در سروکار داریم. البته در مثالهای فوق در برخی موارد پیامدها در حد نهایت آن یعنی "مرگ" دیده شده است. بدیهی است اینچنین پیامدهایی تنها در برخی از فناوریها نمود بیشتری دارد. اما در بسیاری از فناوریهایی که ما با آنها سروکار داریم پیامدهای منفی ندارد و یا بسیار بسیار بطئی است. اما همانگونه که اشاره شد عوارض ناشی از این فناوریها مانعی برای استفاده از آنها نشده است. برعکس با وضع قوانین و راهکارهایی تلاش شده تا از مخاطرات احتمالی از این فناوریها جلوگیری شود و یا این مخاطرات به حداقل رسانده شوند. با وضع قوانین راهنمایی و رانندگی و همچنین افزایش کیفیت خودروها (مانند نصب کیسه هوا- ترمز ای بی اس و …) تلاش شده است تا از تلفات جاده‌ای جلوگیری شود. پرهیز از استفاده طولانی مدت از تلفن همراه، استفاده از هندز فری، قرار ندادن گوشی تلفن در جیب شلوار و …هم راهکارهایی برای در امان ماندن از مخاطرات احتمالی امواج الکترومغناطیسی است. جلوگیری از مصرف خودسرانه دارو، استفاده از آنتی بیوتیکهای جایگزین و تولید داروهای جدید هم راهکاری برای مقابله مقاومتهای دارویی است.
در سالهای اخیر فناوریهای بسیار پیشرفتهای مانند زیست فناوری و نانوفناوری قدم به عرصه ظهور نهادهاند که هرکدام به نوبه خود منشا خدمات بسیار ارزشمندی در عرصههای مختلف پزشکی، صنعت، کشاورزی و … شدهاند. تولید داروهای نوترکیب برای درمان بیماریهای صعبالعلاج یکی از کاربردهای زیستفناوری در عرصه پزشکی است که با استفاده از روشهای مهندسی ژنتیک تولید میشوند. روشهای ژن درمانی هم فناوری امید بخشی است که میتواند در درمان بسیاری از بیماریهای ژنتیکی که با روشهای مرسوم امکان درمان آنها وجود ندارد مورد استفاده قرار گیرد.
یکی دیگر از کاربردهای زیست فناوری و مهندسی ژنتیک در عرصه کشاورزی است. محققان امروز با تولید گیاهان تراریخته موفق شدهاند آنها را در مقابل بسیاری از آفات و بیماریها مقاوم نمایند. با تولید این گیاهان نیاز به سمپاشی محدودتر شده و محیط زیست پاکتر و غذای سالمتری برای بشر فراهم شده است.
نانوفناوری هم امروزه در پزشکی، داروسازی صنایع و … تحول عظیمی ایجاد کرده است. اما نکتهای که باید به آن توجه نمود این است که برخلاف تمام فناوریهای پیش گفته، در مورد فناوری استفاده از مهندسی ژنتیک و محصولات تراریخته تا این لحظه حتی یک گزارش تایید شده مبنی بر هر نوع خسارت انسانی گزارش نشده است.
بیایید فرض کنیم که زیستفناوری و نانوفناوری هم ممکن است شاید اثرات منفی داشته باشند. اما آیا خدمات و فوایدی که این فناوریها در اختیار بشر قرار دادهاند بیشتر از مضرات آن نیست؟ دانشمندان و محققان زیست فناوری و نانوفناوری تلاش دارند ضمن اینکه جامعه را از فواید این فناوریها بهرهمند نمایند ملاحظات ابراز شده را با روشهای علمی به حداقل خود برسانند و محصولاتی سالم و استاندارد در اختیار جامعه قرار دهند. امروزه هم تمامی محصولات در حوزه زیستفناوری (مانند انواع داروهای نوترکیب و محصولات تراریخته و …) و نانوفناوری پس از گذراندن مراحل ارزیابی و اخذ استانداردهای مربوط و براساس قانون و مقررات رایج کشورها در اختیار مردم قرار میگیرند و تجربه قریب به 20 سال مصرف صدها میلیون محصولات تراریخته در بیش از 200 کشور جهان هیچ نوع اثر سوئی را نشان نداده است. در این راستا ایجاد نگرانیهای بیمورد و غیر منطقی جامعه را از بهرهمندی از زیستفناوری و نانوفناوری در پزشکی، صنعت، کشاورزی و … محروم خواهد نمود.
نکته پایانی اینکه مردم به دانشمندان و محققان کشورشان اعتماد دارند. این اعتماد سبب شده است تا ضمن برخورداری کشور از آخرین فناوریهای روز دنیا جامعه با آسودگی خاطر از مزایای آن استفاده نمایند.
منبع: جام جم آنلاین