گياهان تراريخته، امنيت غذايي و تغذيه سالم

از بعد از انقلاب صنعتي تاكنون، كيفيت زندگي انسان‎ها روندي روبه رشد را تجربه كرده است و اميد به زندگي به بيش از دو برابرافزايش يافته است از سوي ديگر اما اين بهبود سطح زندگي به افزايش بي سابقه جمعيت انسان منجر شده است و جمعيت 700 ميليون نفري در شروع انقلاب صنعتي را به بيش از 7 ميليارد نفر رسانده است. جمعيت بيشتر به غذاي بيشتر نياز دارد و براي تامين اين ميزان غذا به زمين‎هاي كشاورزي و چراگاه‎هاي گسترده‎تري نياز داريم، در نتيجه تخريب محيط زيست طبيعي زمين درقرون نوزدهم و بيستم شدت يافته و همچنان ادامه دارد اما با اين حال غذاي به دست آمده براي اين جمعيت انبوه و رو به افزايش كافي نبوده و نيست؛ هم اكنون حدود 800 ميليون نفر از جمعيت جهان از سوء تغذيه رنج برده و در هر 3 ثانيه يك نفربه علت گرسنگي مي‎ميرد.

براي گريز از تخريب بيشتر محيط زيست و از بين رفتن سريع منابع طبيعي بايد از افزايش بيشتر زمين‎هاي كشاورزي و جمعيت دام‎ها جلوگيري كرد و به اين منظور ناچاريم براي تامين غذا بهره‎وري مزارع كنوني را افزايش دهيم. هم اكنون براي بالابردن بهره‎وري زمين‎هاي كشاورزي و مقابله با آفات نباتي ناچاريم هر ساله ميليون‎ها تن سموم شيميايي را در مزارع و باغات جهان رها كنيم كه اثرات نامطلوب بسياري هم بر اكوسيستم طبيعي و هم بر سلامت انسان‎هاي مصرف كننده اين محصولات بر جا مي‎گذارند. از سوي ديگر اما قطع استفاده از اين سموم و روي آوردن به كشاورزي ارگانيك، توليد محصولات كشاورزي را به شدت كاهش داده و ممكن است جمعيت وسيع گرسنگان جهان را حتي تا چهار برابر افزايش دهد.

به نظر مي‎رسد حل پارادوكس “توليد غذاي بيشتر و استفاده از سموم شيميايي كمتر” نامحتمل و حتي غيرممكن باشد اما خوشبختانه اينطور نيست. امروزه محققان مهندسي ژنتيك قادر به توليد گياهان مهندسي شده هستند كه خود نسبت به بسياري از آفات و يا شرايط نا مساعد محيطي مقاومت داشته و ديگر نيازي به انواع مختلف سموم و آفت‎كش ندارند. اين گياهان كه “تراريخته” نام گرفته‎اند با گياهان معمولي هيچ تفاوتي ندارند بجز اينكه يك صفت مثبت به آن‎ها اضافه شده است. استفاده از اين گياهان علاوه بر بالا بردن مقدار محصول به ازاي واحد سطح و افزايش در آمد كشاورزان باعث حفظ حشرات مفيد و اكوسيستم طبيعي نيز مي شود و در ضمن غذايي سالم و بدون مواد شيميايي مضر را با قيمتي ارزان به دست مصرف‎كننده مي رساند.

جذابيت‎ها و مزاياي استفاده از اين گياهان باعث شده است كشورهاي بسياري در سراسر جهان به اين تكنولوژي رو بياورند، براي مثال در كشور ايالات متحده از سال 1996 روند جايگزيني گياهان تراريخته با گياهان معمولي آغاز گشته و هم اكنون بيش از 70 ميليون هكتار از اراضي كشاورزي اين كشور زير كشت ذرت، سويا، پنبه و جو تراريخته قرار دارد. در ساير كشورهاي اصلي توليد كننده محصولات كشاورزي نيز وضعيت به همين ترتيب است و هم اكنون برزيل، هند، چين، استراليا و ده‎ها كشور ديگر ميليون‎ها هكتار گياه تراريخته توليد و به بازارعرضه ميكنند.

تكنولوژي توليد گياهان تراريخته صرفا به توليد گياهان مقاوم به بيماري و آفت و شرايط نامساعد محيطي محدود نميشود و محققان با همين تكنولوژي موفق به توليد گياهاني با قابليت توليد انواع داروها و همچنين تركيبات مفيد و ضروري براي بدن شده‎اند، به عنوان يك مثال مهم در اين بخش مي‎توان به برنج طلايي اشاره كرد كه داراي مقادير زيادي بتاكاروتن (ویتامین A) است. كمبود اين ويتامين در غذاي مردم آسياي جنوب شرقي سالانه باعث بروز مشكلات چشمي و در موارد حاد كوري بسياري از آن‎ها بوده و تامين اين ويتامين جزءچالش‎هاي جدي مردم محسوب مي‎شود. با جايگزين كردن برنج معمولي (كه غذاي اصلي ساكنان آن مناطق است) با برنج طلايي، ويتامين لازم به غذا اضافه شده و جلوي ضررهاي هنگفت جاني و مالي ناشي از كمبود آن گرفته مي شود.

متاسفانه در ايران علي‎رغم دانش فني محققين داخلي در توليد گياهان تراريخته و همچنين وجود حمايت قانوني از توليد و كشت اين گياهان هنوز سازمان حفاظت محيط زيست به شدت با اين فناوري مخالفت مي‎كند. علت اين مخالفت‎ها غالبا اثرات مخرب اين گياهان بر محيطزيست و سلامت انسان عنوان ميشود در حالي كه وزارت بهداشت درمان و آموزش پزشكي تمامي دولت‎ها بارها سلامت اينگونه گياهان و محصولات حاصل از آنها را كه در داخل كشور به مصرف مي‎رسند تاييد كرده‎اند. همچنين در طي بيست سال كشت محصولات تراريخته در دنيا تاكنون هيچ ادعاي مستند و علمي از خطرناك بودن و يا اثرات نامطلوب اين گياهان بر محيط زيست و بر سلامتي انسان‎هاي مصرف‎كننده اين محصولات گزارش نشده است. و البته تمامي اين‎ها در حالي است كه سالانه هزاران تن از اين محصولات به كشور وارد مي‎شوند و اين سازمان هيچگونه ادعايي پيرامون اثرات مخرب اين محصولات تراريخته وارداتي به كشورندارند. قضاوت باشما!

مآخذ:

1. www.worldometers.info آمارهاي جمعيت گرسنگان

2. www.worldpopulationhistory.org آمار جمعيت جهاني

3. http://www.ers.usda.gov آمار توليدات كشاورزي ايالات متحده امريكا

4. http://www.fda.gov.ir/item/2107 آيين‎نامه اجرايي سازمان غدا و دارو براي محصولات تراريخته

ميثم يوسفي دانشجوي دكتري بيوتكنولوژي دانشگاه تهران

منبع: اخبار پولی و مالی