زیست فناوری و کاهش فقر

یکی از مهمترین اهداف سیاسی کشورهای جهان افزایش امنیت غذایی است و بی‎شک جنگ‎های آینده جنگ بر سر غذا خواهد بود. با توجه به آنکه هزینه خرید مواد غذایی عمده معمولا نیمی از در آمد افرادی را که زیر خط فقر زندگی می‎کنند به خود اختصاص می‎دهد، ریشه کن کردن فقر به ابزارهای سیاسی و اقتصادی، اجتماعی گسترده‎ای نیازمند است. بدون شک اگر زیست فناوری گیاهی با اهداف اجتماعی یا اقتصادی مناسبی به کار می‎رفت می توانست به نفع اقشار فقیر جوامع روستایی و شهری باشد. تقویت ارتباط بین تحقیقات زیست فناوری کشاورزی بخش دولتی، تحقیقات مزرعه‎ای، افزایش مشارکت زارعین و سایر عوامل کلیدی در دست یابی به کشاورزی پایدار و فرآیند توسعه روستایی از اهمیت خاصی برخوردارند.

کاربرد زیست فناوری و استفاده از گیاهان تراریخته می‎تواند مستقیما اثر مثبتی در کاهش فقر از طریق افزایش تولید غذا در واحد منابع به کار رفته و بهبود سلامتی انسان داشته باشد. در حالی که زیست فناوری قادر به حل همه مشکلات مربوط به تولیدات کشاورزی نیست ولی توانائی پاسخگویی به مشکلات خاصی همچون افزایش تولید گیاه زراعی، افزایش تنوع گیاهان زراعی، بهبود ارزش تغذیه‎ای مواد غذایی، کاهش اثرات زیست محیطی تولیدات کشاورزی و افزایش رقابت در بازار را دارا است.

قبلا نشان داده شده است که دانش ژنتیک توانایی کاهش فقر را دارا است. انقلاب سبز که در سال 1960 شروع شد عمدتا به واسطه کشف یک ژن مسئول کوتاه شدن ارتفاع در گندم بود. دکتر نورمن بورلاگ این ژن را به تعداد زیادی از ارقام گندم جدید وارد کرد. این ارقام باعث دو برابر شدن تولید گندم در جهان شدند و وضعیت بعضی کشورها همچون هند را دگرگون ساختند، به طوری که این کشور از حالت قحطی زدگی به صادر کننده گندم تبدیل شد. غذای بیشتر با ارزش تغذیه‎ای بالاتر همواره نقشی مستقیم یا غیرمستقیم در کاهش فقر داشته است. این محصولات باعث افزایش درآمد زارعین شده و قدرت خرید آن‎ها را برای رفع نیازهایشان افزایش می‎دهند. همچنین این محصولات سلامتی انسان را به واسطه تغذیه بهتر بهبود می‎بخشند.

کاهش فقر چالشی بزرگ برای توسعه پایدار است. سازمان ملل در گزارش خود درباره قطعنامه 21، ریشه‎کن کردن فقر را به عنوان مهم‎ترین موضوع در توسعه پایدار برای آینده در نظر می‎گیرد. فقر یک پدیده چند بعدی است، ابعاد متفاوت فقر با همدیگر تعامل کرده و یکدیگر را تقویت می‎کنند. بیماری به واسطه کاهش تولید و هزینه درمان بالا یکی از دلایلی است که باعث فقر می‎شود. نسل‎های آینده از نظر تولید غذا با خطر مواجه هستند. بشر به واسطه افزایش جمعیت و محدودیت در توسعه زمین‎های قابل کشت با چالش‎های جدی روبرو خواهد شد. برای مثال در آسیا، علی رغم انقلاب سبز و افزایش زیاد تولید غذا در سی سال گذشته به خاطر محدودیت این افزایش در حال حاضر و نیز ادامه رشد جمعیت، ممکن است سوء تغذیه بیشتری در آینده ایجاد شود. امروزه، سوء تغذیه مشکلی جدی در این ناحیه شده است. در حدود یک پنجم جمعیت موجود در این ناحیه دچار سوء تغذیه هستند. بررسی FAO در سال 1999 نشان داد که از حدود 3000 میلیون هکتار زمین در آسیا، تنها 14 درصد آن قابل کشت بوده و 86 درصد بقیه دارای محدودیت‎هایی بوده و برای کشت محصول غیرقابل استفاده هستند. بنابراین، با توجه به محدود بودن زمین‎های زراعی و رشد دائمی جمعیت یا بایستی تولید غذا در واحد سطح افزایش یابد و یا زمین‎هایی را که به علت محدودیت‎های متعدد در گذشته غیرقابل کشت بودند به زیر کشت درآورد. مهندسی ژنتیک و محصولات تراریخته می‎توانند به حل مشکلات ناشی از علف‎های هرز، آفات، خشکی و شوری کمک کند و راهگشای تامین امنیت غذایی و کاهش فقر باشد. امید است که به زودی و با استفاده از تولیدات پژوهشگران متعهد کشورمان شاهد تولید داخلی محصولات تراریخته پاک و حل معضلات کشاورزی و غذایی مردم کشورمان باشیم.

پیمان نوروزی- عضو هیئت علمی موسسه تحقیقات اصلاح و تهیه بذر چغندر قند

منبع: فود پرس