تولید برنج تراریخته مقاوم به خشکی/ ورود فناوری «ژنوم ویرایش شده»

تولید برنج تراریخته مقاوم به خشکی/ ورود فناوری «ژنوم ویرایش شده»

عضو هیات علمی پژوهشکده بیوتکنولوژی کشاورزی از برنامه‎ریزی برای تولید برنج تراریخته مقام به خشکی خبر داد و گفت: با تغییر ساختار ریشه و کشت برنج، می توان این محصول را مانند گندم تولید کرد.

بهزاد قره‌یاضی امروز در نشست خبری با محوریت بررسی وضعیت کشت محصولات تراریخته در جهان، اظهار داشت: پروژه تولید و ایجاد برنج خشکی را در پژوهشکده بیوتکنولوژی کشاورزی در دستور بررسی داریم و تلاش این است که برنجی تولید کنیم که نسبت به خشکی تحمل داشته باشد.

وی گفت: در این طرح، با تغییر ساختار در ریشه و تغییر ساختار کشت برنج، می توان برنج را مانند گندم بدون نیاز به آب تولید کرد. در صورتی که این هدف محقق شود کشور از واردات برنج بی نیاز خواهد شد.

قره‎یاضی پیش بینی کرد که تولید این محصول تا ۴ سال آینده در حد گلخانه و آزمایش میدانی انجام شود و دوسال بعد از آن نیز می تواند به تولید انبوه برای بازار برسد.

قوانین ایرانی برای مصرف محصولات تراریخته

قره‎یاضی با اشاره به اینکه ۲۰ سال است که واردات محصولات تراریخته در کشور ما انجام می‎شود، اظهار داشت: طبق قوانین اتحادیه اروپا، چنانچه در محصولی ۹ دهم درصد ماده تراریخته وجود داشته باشد باید به این محصول، برچسب تراریختگی الصاق شود که البته این به معنای ممنوعیت استفاده از این محصول نخواهد بود. در ایران نیز این قانون برای محصولات با دارا بودن ۲ درصد ماده تراریخته صدق می‎کند و مصرف و واردات آن ممنوع نبوده اما باید برچسب اطلاع رسانی برای تراریخته بودن به آن الصاق شود.

وی با بیان اینکه سازمان بهداشت جهانی و سازمان خواربار جهانی بر تامین امنیت غذایی استفاده از محصولات تراریخته تاکید دارند و بارها اعلام کرده‎اند که این محصولات خطری برای سلامت انسان ندارد، اضافه کرد: در ایران نیز ماده ۲ قانون ایمنی زیستی دولت را ملزم به ارائه تمهیداتی برای تولید محصولات تراریخته کرده است و دولت نیز براساس این قانون، حمایت از تولید این محصولات را در دستور کار دارد.

رئیس انجمن علمی ایمنی زیستی با تاکید براینکه دولت به هیچ وجه در زمینه محصولات تراریخته عقب ننشسته است، تصریح کرد: وزارت بهداشت، وزارت علوم، وزارت کشاورزی و سازمان حفاظت از محیط زیست بر لزوم تولید این محصولات در کشور، اتفاق نظر دارند و دولت در اقدامی، آیین نامه بازدارنده دولت قبل در تولید محصولات تراریخته را لغو کرده است. در همین حال معاونت علمی رئیس جمهورز از پروژه‎ها و پایان‎نامه‎های مربوط به فناوری اصلاح ژنتیکی (تراریخته) حمایت می‎کند.

قره‎یاضی ادامه داد: هم اکنون و در شرایط فعلی، امکان جلوگیری از واردات محصولات تراریخته به کشور، وجود ندارد اما در صورتی که برنامه‎ریزی برای کشت این محصولات در کشور انجام شود، پیش بینی می‎کنیم که تا ۱۰ سال آینده، امکان قطع واردات این محصولات به کشور فراهم شود.

وی گفت: ارزش واردات محصولات تراریخته که کلزا از جمله مهمترین آن‎ها است، حدود ۶ تا ۷ میلیارد دلار برآورد می‎شود که در صورت توسعه کشت این محصول، می‎توانیم به خودکفایی در مورد آن برسیم.

۲ میلیارد هکتار از اراضی جهان زیرکشت محصولات تراریخته

رئیس انجمن ملی ایمنی زیستی با اشاره به سابقه ۲۰ ساله تجاری‎سازی محصولات تراریخته در جهان، اظهار داشت: تا پایان سال ۲۰۱۵ در مجموع ۲ میلیارد هکتار از اراضی جهان در ۲۸ کشور، سالانه زیر کشت محصولات تراریخته رفته است که این سطح معادل ۲ برابر مساحت کشور آمریکا است.

وی با تاکید بر پذیرش فناوری محصولات تراریخته در جهان، خاطرنشان کرد: سطح زیر کشت محصولات تراریخته طی ۲۰ سال گذشته، ۱۰۰ برابر شده و این فناوری به سریعترین فناوری پذیرفته شده توسط بشر در سال‎های اخیر تبدیل شده است. از سوی دیگر بررسی‎ها نشان می‎دهد که کشورهای درحال توسعه برای ۴ سال متوالی، بیشترین کشت محصولات تراریخته را داشته‎اند و معادل ۵۴ درصد از کل سطح زیرکشت جهانی این محصولات، به این کشورها اختصاص دارد.

قره یاضی با اشاره به اینکه ۳۳ درصد از کل سطح زیرکشت جهانی محصولات تراریخته به کشت محصولات دارای صفات چندگانه اختصاص دارد، ادامه داد: این محصولات که حداقل دو ژن و دو صفت در آن‎ها بیان می‎شود، در ۱۴ کشور به زیرکشت رفته‎اند که ۱۱ کشور از این تعداد، کشورهای در حال توسعه هستند.

کشورهایی که بیشترین کشت محصولات تراریخته را دارند

عضو هیات علمی پژوهشکده بیوتکنولوژی کشاورزی با بیان اینکه آمریکای لاتین بیشترین سطح زیرکشت محصولات تراریخته را به خود اختصاص داده است، افزود: برزیل رتبه اول و آرژانتین رتبه دوم کشت این محصولات را دارد. در آسیا نیز ویتنام در صدر کاشت محصولات تراریخته با تولید ذرت تراریخته متحمل به علف کش است. در بنگلادش نیز کشت بادمجان تراریخته، کشت برنج طلایی، سیب زمینی و پنبه تراریخته در دستور کار قرار گرفت.

وی گفت: فیلیپین از دیگر کشورهای آسیایی است که برای سیزدهمین سال ذرت تراریخته را کشت کرده و اندونزی نیز در حال نزدیک شدن به کسب مجوز برای کشت یک رقم بومی نیشکر مقاوم به خشکی است. در همین حال چین همچنان از کشت پنبه تراریخته سود می‎برد و هند به یکی از بزرگترین تولیدکنندگان پنبه تراریخته در دنیا تبدیل شده است.

قره‎یاضی با اشاره به بحران خشکی در آفریقای جنوبی، تاکید کرد: قاره آفریقا نیز با وجود محصولات تراریخته، پیشرفت خوبی داشته و شاهد ایجاد ذرت مقاوم به خشکی و پنبه تراریخته در سودان هستیم.

وی با بیان اینکه در آمریکا مجوز رهاسازی چند محصول تراریخته جدید صادر شده است گفت: سیب زمینی تراریخته و سیب و کلزا به عنوان اولین محصول غیرتراریخته که ژنوم آن ویرایش شده است، به تازگی در این کشور تجاری شده است. در همین حال مجوز تولید ماهی آزاد تراریخته نیز به عنوان اولین جانور تراریخته که به مصرف غذای انسان می‎رسد، در این کشور صادر شده است. در این کشور، اولین ذرت تراریخته مقاوم به خشکی نیز کشت شد.

رئیس انجمن علمی ایمنی زیستی با اشار به وضعیت کشورهای عضو اتحادیه اروپا، در کشت محصولات تراریخته خاطرنشان کرد: اروپاییان بزرگترین مصرف‎کننده محصولات تراریخته در جهان هستند و کشورهایی مانند اسپانیا، رومانی و پرتغال این محصولات را کشت می‎کنند. در این قاره سهم تراریخته به آرد و روغن ذرت و آرد و روغن سویا اختصاص دارد.

ورود فناوری ژنوم ویرایش شده در محصولات غذایی

عضو هیات علمی پژوهشکده بیوتکنولوژی کشاورزی با اشاره به مزایای استفاده از محصولات تراریخته در جهان که براساس مطالعات جهانی منتشر شده است اظهار داشت: این محصولات بر امنیت غذایی، کشاورزی و توسعه پایدار، تغییر اقلیم و محیط زیست موثر بوده‎اند. به نحوی که برای مثال این فناوری، تولید محصولات غذایی به ارزش ۱۵۰ میلیارد دلار و کاهش مصرف آفت‎کش‎ها به مقدار ۵۸۴ میلیون کیلوگرم را سبب شده است. حتی در سال ۲۰۱۴ این محصولات باعث کاهش تولید ۲۷ میلیارد کیلوگرم گاز دی‎اکسید‎کربن شده‎اند.

وی با اشاره به اینکه ۸۵ محصول تراریخته در دنیا در انتظار دریافت مجوز رهاسازی است خاطرنشان کرد: این محصولات شامل ذرت تراریخته مقاوم به خشکی، برنج طلایی، موزهای غنی شده و لوبیا چشم بلبلی مقاوم به آفات می‎شوند. از سوی دیگر ورود محصولات با ژنوم ویرایش شده (CRISPR) یک فناوری جدید و امیدوارکننده است که می تواند مهمترین پیشرفت جامعه علمی باشد. در این روش، محصولاتی به دست می‎آیند که در بلندمدت نسبت به محصولات سنتی و تراریخته مزایای ویژه‎ای خواهند داشت.

قره‎یاضی تاکید کرد: با این روش که شامل انتقال ژن، ویرایش ژنوم و استفاده از میکروب‎های گیاهی به عنوان منبع جدید انتقال ژن برای اصلاح گیاه مورد استفاده قرار می‎گیرد، پیش‎بینی می‎شود که با افزایش عملکرد گیاه و افزایش تولید محصول، شاهد اهداف تامین امنیت غذایی در دنیا و ریشه کنی فقر و گرسنگی باشیم.

منبع: مهر