گاف‌های تخصصی رئیس سازمان حفاظت از محیط زیست درباره محصولات تراریخته
جهان نیوز – واردات محصولات اصلاح ژنتیکی شده (تراریخته) همین امروز هم به‌طور گسترده و بدون برچسب‌های لازم به کشور صورت می‌گیرد! چنانکه می‌دانید عمده واردات محصولات کشاورزي ايران از کشورهايي مانند برزيل، آرژانتین، امارات (فاقد استعداد بالای کشاورزیست و محصولات غذایی به ایران وارد می‌کند!) و … صورت می‌گیرد که مصرف کننده‌های اصلی بذور مونسانتو هستند! چند روز قبل معصومه ابتکار ریاست محترم سازمان حفاظت از محیط زیست در گفت و گو با روزنامه قانون، اظهاراتی مطرح کرد که با حقایق علم ژنتیک مطابقت ندارد. بدون توضیح اضافی و شرح …
پاسخهای یک متخصص ژنتیک به اظهارات ابتکار؛
گاف‌های تخصصی رئیس سازمان حفاظت از محیط زیست درباره محصولات تراریخته
واردات محصولات اصلاح ژنتیکی شده (تراریخته) همین امروز هم به‌طور گسترده و بدون برچسب‌های لازم به کشور صورت می‌گیرد! چنانکه می‌دانید عمده واردات محصولات کشاورزي ايران از کشورهايي مانند برزيل، آرژانتین، امارات (فاقد استعداد بالای کشاورزیست و محصولات غذایی به ایران وارد می‌کند!) و … صورت می‌گیرد که مصرف کننده‌های اصلی بذور مونسانتو هستند!
چند روز قبل معصومه ابتکار ریاست محترم سازمان حفاظت از محیط زیست در گفت و گو با روزنامه قانون، اظهاراتی مطرح کرد که با حقایق علم ژنتیک مطابقت ندارد. بدون توضیح اضافی و شرح ماوقع؛ پاسخهای یکی از متخصصان علم ژنتیک را که نخواست نامش فاش شود، در ادامه میخوانیم:
دکتر ابتکار: دستکاری ژنتیکی ذات گیاه را تغییر میدهد
“بنابراین وقتی صحبت از محصولات دستکاری شده ژنتیکی میکنیم یعنی گیاهان و بذرهایی که در اطلاعات توارثی آنها، ژنهایی اضافه یا کم و به نوعی در ذات این محصولات دخالت و دستکاری شده است. در نتیجه فرآوردههایی که این گیاهان تولید می‌کنند و خوراک انسان یا دام می‌شود، بر مبنای اطلاعات ژنتیکی است. بنابراین هر تغییری در پروتئینها و مواد موجود در گیاه تغییر ایجاد می‌کند؛ که این تغییرات ممکن است سبب مقاوم شدن یک گیاه نسبت به یک آفت شود یا اینکه طعم خاصی پیدا کند یا حتی ویتامینی در آن اضافه یا کم شود. به هر حال در اثر این اقدامات و دستکاریها تغییراتی بر مبنای آن چیزی که به آن مهندسی میگویند در اصل گیاه یا جانور ایجاد می‌شود.”
متخصص ژنتیک: انتقال ژنها یک امر طبیعی و علمی است/ چرا به قانون طبیعت اعتراض نمیکردید؟!
از نظر علم ژنتیک همه فرآوردههایی که همه گیاهان و همه موجودات ديگر تولید می‌کنند بر مبنای اطلاعات ژنتیکی است که اين یک اصل کاملا پذیرفته شده علمیست. همچنین فرآیند انتقال ژن بین موجودات مختلف و افزایش و کاهش ژنهای موجودات یک روال کاملا طبیعیست و در طبیعت مرتبا در حال انجام است. طبق قاعده انتقال افقی ژنها یا “Horizontal gene transfer” در طبیعت ژنها از موجودی به موجود دیگر منتقل می‌شوند و حتی ویروسها، باکتریها و … به تشدید این موضوع در طبیعت کمک کرده و ژن را از موجودی گرفته و به موجود دیگر منتقل می‌کنند.
قدمت انتقال ژن به گیاهان به دست بشر و استفاده از آن در بهبود کشاورزی، به اندازه قدمت کشاورزیست. از زمانی که کشاورزان اولیه متوجه شدند با گرده افشانی و تلاقی بین دو گیاه (که امروزه میدانیم همان فرآیند انتقال ژن است، و البته نه یک ژن، بلکه هزاران ژن) می توان صفات جدیدی به محصول کشاورزی معرفی کرد، اصلاح ژنتیکی گیاهان و یا به تعبیر شما دستکاری ژنتیکی گیاهان آغاز شده است. امروزه نیز اصلاح ژنتیکی گیاهان با روشهای سنتی به طور گسترده توسط مؤسسات اصلاح بذر انجام می‌شود. با توجه به محدودیتهای روشهای سنتی و ناکارآمدی آن در برخی موارد انتقال ژن، روشهای نوین انتقال ژن با الهام از طبیعت ابداع شدهاند که حاصل آن ایجاد گیاهان اصلاح ژنتیکی شده نوین (تراریخته) است.
با توجه به اینکه در روشهای سنتی انتقال ژن، هزاران ژن به گیاه منتقل می‌شود که یکی از آنها ژن هدف است و در مورد ماهیت و عوارض مابقی ژنهای منتقل شده هیچ اطلاعی در دسترس نیست، در حالیکه در روشهای نوین، تنها و تنها یک ژن هدف به گیاه منتقل می‌شود، کاملا واضح است که گیاهان اصلاح ژنتیکیشده سنتی تغییرات بیشتری می‌کنند. به این ترتیب چگونه است که تاکنون تغییرات فاحش گیاهان اصلاح ژنتیکی شده سنتی مورد توجه منتقدین قرار نگرفته است؟ گرچه همانگونه که اشاره شد از نظر علم ژنتیک، انتقال ژن یک فرآیند کاملا طبیعیست و تجربه تغذیه هزاران ساله انسان و سایر موجودات از گياهان اصلاح ژنتیکی شده نیز مؤید این مطلب است.
دکتر ابتکار: ژنهای تغییر یافته از طریق بشر، ژنهای طبیعی را دچار اختلال می‌کند
“نگرانی از تولید محصولات دستکاری شده ژنتیکی در دو زمینه سبب شد که پروتکل کارتاهینا ذیل کنوانسیون تنوع زیستی در دنیا شکل بگیرد. اولین نگرانی این بود که این تغییرات در فرآوردهها و محصولاتی که قرار است انسان مصرف کند چه عارضه‌ای ایجاد می‌کند یا اینکه میتواند خطراتی از جمله بروز آلرژی و آسم را برای مصرفکنندگان یا بیماریهای خود ایمن را سبب شوند. دوم اینکه آیا این ژنهای تغییریافته میتواند به طبیعت راه پیدا کند و ژنهای طبیعی که طی میلیونها سال تکامل یافته‌اند را دچار اختلال کند. برخی معتقدند که ممکن است محصولات دستکاری شده ژنتیکی بسیاری از گونههاي طبیعی و ارزشمند طبیعی را آلوده کند و آلودگی گستردهای را در اطلاعات توارثی گونههای کشورهای مختلف به وجود بیاورد. بر همین اساس کنوانسیون کارتاهینا شکل گرفته و قوانینی تحت عنوان ایمنی‌زیستی نیز در این باره به تصویب رسیده است. قوانین ایمنی زیستی مقررات و ضوابطی هستند که بر اساس آنها بتوان با اطمینان بیشتر از محصولات تراریخته استفاده کرد. با این وجود تولید و مصرف محصولات تراریخته از همان ابتدا موافقان و مخالفان خود را داشت.”
متخصص ژنتیک: جهان طبیعت سرشار از جابجایی ژنها در بین گیاهان است
همانگونه که در پاسخ مورد اول اشاره شد، فرآیند انتقال ژن و اصلاح ژنتیکی گیاهان فرآیندی طبیعیست. برای مثال گندم نان حاصل دو انتقال ژن بزرگ از یک علف هرز به گندم‌های تیپ وحشی بوده و طی هزاران سال مصرف آن توسط انسان، تاکنون عوارض عمومی گزارش نشده است!
نکته دیگری که به نظر یک سوء تفاهم تکنیکی میرسد این است که در اصلاح ژنتیکی گیاهان با روشهای نوین و ایجاد گیاهان تغيير يافته ژنتیکی، ژن تغییر داده نمیشود. بلکه یک ژن به گیاه منتقل شده و گیاه را در مورد صفت خاصی مثلا مقاموت به حشره آفت خاصی، دچار تغییر می‌کند. بنابراین اصولا به کار بردن واژه “ژنهای تغییر یافته” در فرآیند انتقال ژن به لحاظ علمی صحیح نیست.
همچنین ژنهایی که در اصلاح ژنتیکی گیاهان به روشهای نوین به کار میروند، بخشی از طبیعت هستند. برای مثال منبع ژن Bt یک باکتری است که به وفور در طبیعت وجود دارد، يا مثلاً ژنهای مقاومت به خشکی یا شوری در گیاهان هم خانواده گندم وجود دارند که مجموعه اینها بخشی از طبیعت هستند. به این ترتیب اصولا تعبیر “آلودگی طبیعت توسط ژن” به لحاظ علم ژنتیک صحیح نیست.
دکتر ابتکار: محصولات تراریخته در اتحادیه اروپا و کشورهای اروپایی ممنوع است
“موافقان محصولات دستکاری شده ژنتیکی معتقدند که این محصولات منبعی اقتصادی محسوب می‌شوند و به همین علت برخی از کشورها مثل آمریکا سرمایه‌گذاری زیادی در تولید محصولات دستکاری‌شده ژنتیکی به خصوص غذای دام داشته و مزارع وسیعی را ایجاد کردهاند؛ اما برخی کشورها از همان ابتدا کاملا مخالف تولید و استفاده از این محصولات بوده‌اند. به عنوان مثال محصولات تراریخته در اتحادیه اروپا و کشورهای اروپایی کاملا ممنوع هستند. در این بین برخی کشورها مانند هند نیز در رابطه با تولید و استفاده از محصولات تراریخته دچار چالش‌های بسیاری شدهاند؛ زیرا محصولات تراریخته برای این کشور مباحث اقتصادی و انحصاری ویژهای را به دنبال دارد. در حال حاضر شرکتهایی دردنیا وجود دارند که انحصار اطلاعات بذرهای دستکاری شده به دست آنهاست و از این طریق این شرکت‌ها بر خوراک و امنیت غذایی کشورها تسلط کامل دارند.”
متخصص ژنتیک: درسال 2015، بیش از 116870 هکتار از اراضی 5 کشور اروپایی زیر کشت ذرت تراریخته بود!
هر کشوری با توجه به نیازهای جامعه و شرایط اقلیمی، تصمیم به استفاده از ظرفیتهای هر فناوری می‌گیرد. چنانکه مستحضرید در اتحادیه اروپا چندین کمپانی بزرگ و چندملیتی تولید بذر وجود دارد که در رقابت شدید با مونسانتو هستند و به این ترتیب برای مخالفت با تراریخت دلایل اقتصادی دارند و نه علمی. با این حال در سال 2015، 116870 هکتار از اراضی کشاورزی در 5 کشور ارپایی زیر کشت ذرت تراریخته بود! و بسياري از کشورهاي اروپایی در حال حاضر این محصولات را مصرف می‌کنند!
در کشور هند نیز دلیل چالش‌های پیش آمده کاملاً اقتصادی بوده است. به این ترتیب که عدم تولید بذور دارای عملکرد بالا در کشور هند موجب وابستگی کامل کشاورزان هندی به بذور شرکت‌های استثماری تولید کننده بذر مانند مونسانتو شده و مقروض شدن این کشاورزان تبعات اجتماعی زیادی داشته و موجب خودکشی تعدادی از آنها شده است. و اتفاقاً مشاهده این قبیل تجربیات، ضرورت تولید داخلی بذور تراریخته و ممانعت از وابستگی کشاورزی به واردات را آشکارتر می‌سازد.
اشاره به انحصار اطلاعات بذور اصلاح ژنتیکی شده در دست شرکت‌های استثماری و در نتیجه تسلط آنها بر خوراک و امنیت غذایی کشورها بسیار صحیح و واقع بینانه است. اما باید به این نکته توجه کرد که در حال حاضر حدود 60 درصد غذای مورد استفاده در ایران وارداتیست و به‌طور عمده توسط همان شرکت‌های استثماری تأمين مي‌شود. و همین امروز هم امنیت غذایی کشور عزیزمان در خطر است. قطعاً تنها راه مقابله با واردات بذور از این شرکت‌ها و قطع وابستگي بخش کشاورزي، تولید داخلی و کاشت بذور اصلاح ژنتیکی شده (تراریخته) توسط نیروهای متعهد و متخصص ایرانیست.
دکتر ابتکار: استفاده از ژن Bt موجب افزایش استفاده از آفت‌کش می‌شود!
“در ابتدای کار گفته میشد که تولید و مصرف فرآوردههای تراریخته به نفع محیط زیست است؛ زیرا از سم کمتری در تولید آنها استفاده می‌شود. اما بعد مشخص شد که بعضی از این فرآورده ها که ژن«Bt»دارند و در برنج و برخی محصولات استفاده می‌شود، حتما نیازمند استفاده از آفت‌کش خاصی هستند. بنابراین شرکتهایی که اطلاعات ژنتیکی این بذرها را در انحصار دارند در کنار فروش ژنها، این آفتکشها را هم به میزان بالایی میفروشند. این در حالی است که بررسیها نشان میدهد آفت‌کش مذکور خودش مضراتی را دارد. کارشناسان معتقدند که این آفت‌کش میتواند سرطان‌زا باشد. 15 تا 20 سال بعد از کشف محصولات تراریخته کارشناسان اعلام کردند که اتفاقا محصولات مذکور سم بیشتری مصرف می‌کنند و ادعای اولیه که محصولات تراریخته میتواند سبب کم شدن مصرف سم و آفت‌کش شود الان دیگر اثبات شده نیست. بنابراین بر سر این موضوع یا اینکه این اطلاعات ژنتیکی میتواند وارد محصولات غذایی شود بحث وجود دارد و همین بحثها باعث شد که قوانین ملی در کشورها برای مصرف تراریختهها وضع و ایجاد شود. در ایران هم این قوانین وجود دارد، هرچند به هیچ‌وجه تولید بذرهای تراریخته در کشور ما هنوز انجام نشده و هیچ مجوزی هم در این باره داده نشده است.”
متخصص ژنتیک: ژن Btخودش آفت‌کش است و گیاه را مقابل نوعی آفت گیاهی به نام کرم ساقهخور مقاوم می‌کند.
انتقال ژن Bt به گیاهانی مانند برنج، با هدف ایجاد مقاومت در این گیاهان به نوعی آفت گیاهی به نام کرم ساقه خوار شده است. در این گیاهان پروتئین Bt تولید می‌شود که به‌طور اختصاصی آفت مورد نظر را از بین میبرد. به‌این ترتیب کاملاً مشخص است که در مورد چنین گیاهانی استفاده از سموم آفت‌کش به صفر رسیده و یا بسیار بسیار کم خواهد بود. در مطلب ارائه شده به اشتباه عنوان شده که استفاده از ژن Bt موجب افزایش استفاده از آفت‌کش می‌شود!
کاملا صحیح است که سموم آفت‌کش شیميايي سرطان‌زا هستند. علاوه بر آن این سموم موجب بیماریهایی مانند MS، پارکینسون و اوتیسم می‌شوند. همچنین استفاده از این سموم موجب ناباروری، سقط جنین و تولد نوزادان ناقص الخلقه نیز می‌شود. همان‌طور که مستحضرید موضوع کشاورزان نازا در روستاهای شمال ایران به دلیل استفاده از سموم آفت‌کش به‌طور جدی مطرح است. بسیار باعث تأسف است که سرانه مصرف سموم آفت‌کش توسط هر ايرانی 400 گرم در سال است. به عبارت دیگر هر ایرانی سالانه به واسطه مصرف محصولات کشاورزي آلوده به سموم آفت کش، 400 گرم سم می‌خورد!
تنها راه استفاده نکردن از اين سموم و حذف آفتکشها از کشاورزي، استفاده از ژن Bt و يا ساير ژن‌هايي است که در طبیعت وجود دارند و حشرات آفت را کنترل می‌کنند.
دکتر ابتکار: ما با گندم تراریخته مخالف هستیم
“فقط ممکن است که در سطح آزمایشگاهی تولیدات تراریخته را داشته باشیم. به عنوان مثال درباره تولید گندم تراریخته جهاد کشاورزی و سازمان حفاظت از محیط زیست مطلقا مخالف هستند؛ چراکه گندم یکی از گونههای بومی ایران است. یعنی اولین گونههای گندم در جهان در ایران شناسایی و به کشورهای دیگر صادر شده است. بنابراین درباره تولید گندم دستکاری شده ژنتیکی به طور کامل مخالف هستیم. اما درباره تولید محصولات دیگر قبل از هرچیز باید ارزیابی ریسک انجام و پروتکل و شیوهنامه آن توسط وزارت جهاد کشاورزی، سازمان حفاظت از محیط زیست، وزارت بهداشت و وزارت علم و فناوری ابلاغ شود. ما باید در قالب چارچوبها حرکت کنیم و اگر واقعا قرار است از محصولات دستکاری ژنتیکی استفاده شود قبل از هرچیز باید تمامی جوانب آن را در نظر بگیریم.”
متخصص ژنتیک: همین گندم هم حاصل دو فرآیند انتقال ژن بسيار بزرگ از یک علف هرز به گندم‌های اولیه در طبیعت است
کاملا صحیح است که گندم بومی ایران است. این موضوع باعث شده که انواع گونههای گیاهی هم خانواده با گندم و اجداد آنها در ايران وجود دارند و به‌اين ترتيب منبع غنی از ذخایر ژنتیيکی در اختيار ماست. همانگونه که در بخش‌های قبلی نیز اشاره شد، گندم نان که امروزه مورد استفاده قرار می‌گیرد حاصل دو فرآیند انتقال ژن بسيار بزرگ از یک علف هرز به گندم‌های اولیه در طبیعت است. وگرنه هرگز گندم کنونی وجود نداشت!
عدم استفاده از ذخایر غني ژنتیکی موجود براي ایجاد صفات مطلوب و مورد لزوم شرايط اقليمي فعلی ايران مانند خشکي، شوري و … منجر به نکاشت این محصول استراتژیک شده و حاصل آن واردات گسترده آن و وابستگي کامل غذایی خواهد بود. به‌این ترتيب غذای مردم ایران به‌طور کامل توسط همان شرکت‌های چندملیتی مانند مونسانتو تأمين خواهد شد که ما و شما مي‌دانیم که دشمن و غیر قابل اعتمادند و قصد استثمار کشورها را دارند. به این ترتیب امنيت غذایی ایران عزیزمان به‌طور کامل به خطر خواهد افتاد!
پروتوکول و شيوه نامه توليد محصولات اصلاح ژنتیکی شده (تراريخته) سالهاست که تدوین شده و به مراجع مربوطه و از جمله سازمان محیط زیست ابلاغ شده است! همچنین حدود 20 سال است که اصلاح ژنتیکي گیاهان در بخش تحقیق و توسعه باقیمانده و تحقیقات زیادی در این زمینه انجام شده و دستاوردهای مهمی به‌دنبال داشته است که با استفاده از آنها همه جوانب و ملاحظات ایمنی زیستی در مراحل پیش تولید محصولات در نظر گرفته می‌شود.
دکتر ابتکار: در دورهای واردات محصولات دستکاری شده ژنتیکی به کشورما بی‌رویه انجام شد و وارد کنندگان در این خصوص دقت کافی نداشتند
“در تایید صحبت شما باید بگویم که بله متاسفانه در دورهای واردات محصولات دستکاری‌شده ژنتیکی به کشورما بی‌رویه انجام شد و وارد کنندگان در این خصوص دقت کافی نداشتند؛ چراکه مقررات به نحوی که نشانهگذاری روی محصول انجام شود رعایت نشد. این در حالی است که فردی که میخواهد محصولی را خریداری کند حق این را دارد که بداند دستکاری شده یا سالم است؛ خودش تصمیم بگیرد که میخواهد این محصول را مصرف کند یا خیر. بنابراین اینها اهدافی است که ما اکنون به دنبال تحقق آنها هستیم و در شورای عالی ایمنی زیستی با همکاری دستگاههای مختلف آنها را دنبال میکنیم. بر این موضوع نیز تاکید داریم که حتما باید قوانین ملی درباره محصولات دستکاری شده ژنتیکی با جدیت اجرا شوند.”
متخصص ژنتیک: واردات محصولات اصلاح ژنتیکی شده (تراریخته) همین امروز هم به‌طور گسترده و بدون برچسب‌های لازم به کشور صورت می‌گیرد!
واردات محصولات اصلاح ژنتیکی شده (تراریخته) همین امروز هم به‌طور گسترده و بدون برچسب‌های لازم به کشور صورت می‌گیرد! چنانکه می‌دانید عمده واردات محصولات کشاورزي ايران از کشورهايي مانند برزيل، آرژانتین، امارات (فاقد استعداد بالای کشاورزیست و محصولات غذایی به ایران وارد می‌کند!) و … صورت می‌گیرد که مصرفکنندههای اصلی بذور مونسانتو هستند! و به این ترتیب همه اين محصولات نیاز به برچسب دارند ولی تاکنون این قانون اجرا نشده است و بسیار عجیب است که مورد اعتراض نیز قرار نمیگیرد.
چنانکه می‌دانید محصولات وارداتی از مونسانتو اعم از اصلاح ژنتیکی شده و نشده غیر قابل اعتمادند. از آنجا که این قبیل شرکت‌های چندملیتی صهیونیستی دشمن کشور عزیزمان محسوب می‌شوند، هرگز نمی‌توان به غذای تولید آنها اعتماد نمود.
کاملاً صحیح است که برچسب گذاری ضروریست. هر فردی حق دارد بداند غذایی که استفاده می‌کند سالم است یا سرطان‌زا و ناسالم. هر فردی حق دارد بداند که غذایی که مصرف می‌کند سالم و اصلاح ژنتیکی شده است و با انتقال يک ژن بينیاز از سموم آفت‌کش شده است و یا اصلاح ژنتیکی نشده و مملو از سموم شيميايي سرطان‌زا، عقیم کننده و … است! اگر به انسان، نه به چشم انسان، بلکه تنها به عنوان یکی از اجزای محیط زیست هم بنگریم، مصرف اینچنین بی‌رویه سموم شیمیايي آفت‌کش علیه او غیر منصفانه است. بنابراين ما نيز تأکید داريم که قانون برچسبگذاري هرچه سریع‌تر اجرا شود.
منبع: جهان نیوز