تراریخته؛ اسم رمز جدید تخریب دولت

تراریخته؛ اسم رمز جدید تخریب دولت

محسن داوری – مدت‎هاست در رسانه‫های یک طیف خاص، صحبت از بذرهای مسموم می‎شود و تحقیقات مشکوک؛ و نمایش آدمیانی که چهره‎شان، زامبی‎ های شرور سینمای هالیوود را در ذهن مخاطب تداعی می‫کند؛ که یعنی ماحصل مصرف محصولات اصلاح ژنتیکی شده، چنین موجوداتی خواهد بود! حد اعلای فناوری‫ هراسی!

وارونه جلوه دادن دستاوردهای محققان علوم زیستی و مهندسی ژنتیک، آن هم با القای خطر حتمی محصولات تراریخته برای مصرف کننده، بهانه‫ای برای هجمه رسانه‫های مخالف به دولت شده است؛ تا جایی که نه فقط در رسانه‫های مکتوب و فضای مجازی این محصولات را زیر سؤال می‫برند، بلکه با مدد گرفتن از تنها رسانه دیداری و شنیداری مملکت و پخش مستندهای خبری به ظاهر علمی اما یک سویه و تحریف کننده، خواسته یا ناخواسته اعتماد مردم به نتایج پژوهش‫های دانشمندان کشورمان را خدشه دار می‫کنند.

به همین دلیل، دستاوردهای محققان وطنی در رونمایی از حیوانات تراریخته و شبیه سازی شده، گیاهان مقاوم و پرتولید و داروهای نوترکیب که همگی نتیجه دستکاری ژنتیکی هستند و سال‫های گذشته به درستی افتخار ملی معرفی می‫شدند، حالا تبدیل شده است به عامل تهدید سلامت جامعه و متأثر از سیطره و تحت نفوذ کمپانی‫های صهیونیستی!

واقعیت آن است که بشر از هزاران سال پیش به این سو با یاری جستن از ظرفیت‫های طبیعت و به کار بستن شیوه‫های علمی و گاه تجربی، دست به اصلاح نژاد گونه‫های گیاهی و جانوری زده است. هدف از این کار هم بهبود عملکرد تولید و برطرف کردن نیاز رو به تزاید به منابع غذایی و در واقع، پاسخگویی به رشد فزاینده مصرف و تأمین امنیت غذایی جوامع بوده است. با گسترش دامنه علم بشر، از حدود نیم قرن پیش فناوری‫های نوین ژنتیکی به یاری علم اصلاح نژاد آمد و دانشمندان موفق شدند با انتقال ماده ژنتیکی بین گونه‫های مختلف، خواص ژنتیکی آن‫ها را در مسیر بهبود، ارتقا ببخشند و بر بسیاری موانع طبیعی موجود فائق آیند.

در این روش، می‫توان ژن مسبب افزایش عملکرد تولید یا مقاومت در برابر کم آبی یا مصونیت‫ساز در برابر یک عامل بیماری‫زا را از یک گونه گیاهی یا جانوری یا جاندار تک سلولی، به گونه دیگری وارد کرد. تولید ارقامی از محصولات زراعی مقاوم به شوری و کم آبی یا برخی آفات خاص، تکثیر حیواناتی که فاکتورهای دارویی را در شیر خود ترشح می‫کنند، ابداع دارو و واکسن‫های جدید با استفاده از تکنیک‫های انتقال ژن، نمونه‫هایی از دستاوردهای مهندسی ژنتیک و حاصل خلق موجوداتی است که به اصطلاح، دست‫ورزی یا اصلاح ژنتیکی شده‫اند. تراریخته عنوان دیگری است که برای این دسته موجودات به کار می‫رود.

از دهه هشتاد خورشیدی پژوهشگران جوان کشورمان هم موفق شدند همانند همتایان خود در سایر کشورها به این عرصه وارد شوند. در این سال‫ها به جز رونمایی از چند بره و گوساله تراریخته و شبیه‫سازی شده و چند قلم داروی نوترکیب، ارقامی از برنج، پنبه، کلزا و چغندر تراریخته هم در کشور تولید شده اما به دلیل پاره‫ای ملاحظات، هنوز به مرحله تولید انبوه نرسیده است؛ ملاحظاتی به بهانه تبعات احتمالی زیست محیطی یا مخاطرات محتمل برای سلامتی مصرف‫کنندگان؛ هرچند که در ماه‫های اخیر پای مناقشات و رقابت‫های سیاسی هم در میان بوده است. همه این مانع تراشی‫ها در مسیر تولید محصولات داخلی تراریخته در حالی بوده که سال‫هاست ایرانیان در ردیف مصرف‫کنندگان عمده تراریخته‫های وارداتی جای گرفته‫اند.

به هر روی، دانش زیست فناوری و مهندسی ژنتیک و تکنیک‫های ابداع موجودات تراریخته، مثل هر فناوری علمی دیگر، کاربردهای مفید اثبات شده و شاید پیامدهای ناخواسته‫ای در برداشته باشد که برای هر دستاورد علمی و تکنولوژیکی دیگر نیز محتمل است. اما این که خطر به عینه اثبات شده پیش چشم‫مان را نبینیم و به مخاطرات موهوم آینده تکیه کنیم، چندان منطقی و عقلایی نیست. در مثل، مانند این است که بگوییم از فردا تولید و کاربرد گوشی‫های تلفن همراه ممنوع شود، چون احتمال سرطان‫زایی امواج آن‫ها هست یا این که تمام مراکز عرضه فست فود و کارخانه‫های تولید سوسیس و کالباس پلمب شود، چون مستندات مثبته فراوانی درباره مضرات آن‫ها برای سلامتی مصرف کنندگان وجود دارد.

حال آن که در مورد محصولات تراریخته، هنوز مستندات مورد تأیید مجامع علمی جهانی در مورد مضرات مصرف آن‫ها ارائه نشده است. در این وضعیت، اساسا کدام عقل سلیمی به ممنوعیت تولید برنج مقاوم در برابر شوری و آفات گیاهی حکم می کند، در حالی که کشاورز را از مصرف سموم شیمیایی سرطان‫زا بی‫نیاز می‫کند و در شرایط کم آبی کشورمان می‫تواند ما را از واردات انبوه برهاند؟

تعجب برانگیزتر آن که واردات سالانه 3 تا 5 میلیارد دلار محصولات زراعی تراریخته که با کشتی‫های غول‫پیکر اقیانوس پیما به کشور حمل می‫شود و از حدود 2 دهه پیش به این سو، جیب کشاورزان کانادایی و برزیلی و آرژانتینی را پر می‫کند، دلواپسان مصرف تراریخته‫ها را در تمام این سال‫ها نگران نکرده است اما هم اینان، اکنون تمام همت خود را به کار بسته‫اند تا حتی یک گرم محصول تراریخته حاصل تلاش‫های شبانه روزی محققان داخلی کشت نشود. حال آن که با توجه به تصویب قانون ایمنی زیستی در کشور، ضوابط سختگیرانه‫ای برای پژوهش، تولید، واردات و مصرف محصولات حاصل از فناوری‫های اصلاح ژنتیکی پیش بینی شده و وزارت بهداشت هم بارها بر سلامت محصولات تراریخته تأکید کرده است. در این شرایط، تزریق این حجم از فناوری‫هراسی در جامعه، که رسانه‫هایی خاص در دستور کار قرار داده‫اند، پرسش‫های فراوانی را درباره نیات واقعی آنان بر می‫انگیزاند.

بد نیست بدانیم، امروزه بیش از 80 درصد سویا، 70 درصد پنبه و 30 درصد ذرت دنیا تراریخته است و افزون بر 180 میلیون هکتار اراضی کشاورزی در 30 کشور به کشت این محصولات اختصاص یافته و ایالات متحده هم با تولید 40 درصد این محصولات، رتبه نخست دنیا را داراست.

به تصریح کارشناسان امر، در مورد هر فناوری جدید، هراس از تبعات منفی احتمالی، تا زمانی که به شیوه‫های مورد قبول مجامع معتبر به اثبات نرسیده باشد، منطقی به نظر نمی‫رسد. زیست فناوری هم از این قاعده مستثنا نیست. در شرایطی که نه تنها کشورهای پیشرفته، بلکه ممالکی نظیر هندوستان و پاکستان یا حتی برخی کشورهای آفریقایی، برای غلبه بر محدودیت منابع آب و خاک و تأمین امنیت غذایی خود به کشت محصولات تراریخته دست زده‫اند، سهل‫انگاری در این حوزه قابل پذیرش نیست؛ آن هم در حالی که پژوهشگران ایرانی سال‫ها قبل توانمندی خود در این عرصه را به اثبات رسانده‫اند.

این محققان بر این باورند که چنانچه سند ملی زیست فناوری و قانون ایمنی زیستی به طور کامل، اجرایی و سلامت این محصولات برای انسان و محیط زیست به شیوه مورد وثوق مجامع بین‫المللی راستی‫آزمایی شود، نگرانی‫های منتقدان هم برطرف خواهد شد. اما آیا با توجه به دانش و تخصص دانشمندان نخبه کشورمان، جفا نیست که سهم ایران از تجارت جهانی محصولات تراریخته منحصر به واردات گسترده این محصولات باشد؟

در بحبوحه تلاش‫ها برای مقاوم سازی اقتصاد کشور که دانش بنیان بودن، از جمله شروط اصلی آن محسوب می‫شود، بهانه‫جویی غیرمنطقی و سنگ اندازی در مسیر کاربردی کردن پژوهش‫های دانشمندان بومی ما پیامدهای ناگواری به بار خواهد آورد. همان گونه که دکتر حسن روحانی تنها سه هفته پس از انتخاب به عنوان رئیس جمهوری اسلامی ایران، در پیامی به همایش ملی بیوتکنولوژی تأکید کرد: امروز استفاده از فناوری‫های بیوتکنولوژی و مهندسی ژنتیک نه تنها یک ضرورت، بلکه انتخابی هوشمندانه و آگاهانه برای حل معضلات غذایی، بهداشتی و محیط زیستی است و غفلت در دستیابی و استفاده از این فناوری‫ها به یقین می‫تواند موجب شماتت ما توسط نسل آینده شود.

منبع: ایرنا