صداوسیما و داوری‌های سلیقه‌ای
شرق – هیچ رسانه‌ای نمی‌تواند در وادی یکسویهنگری راه به جایی ببرد و در دنیای ارتباطاتی امروز، اگر صداوسیما بخواهد چنین کند، فقط بار بزرگی از هزینه بر شانه مردم می‌گذارد؛ مردمی که در واکنشی خاموش، ناگزیر تن به هر کانال بی‌کیفیت ماهواره‌ای خواهند داد. در یک سال اخیر نیز که مخالفت‌های سلیقه‌ای با فراورده‌های کشاورزی بیوتکنولوژی یا محصولات تراریخته راه به مجادلات سلیقه‌ای برده و در سنگر چند خبرگزاری پناه گرفته، انتظار نقش‌آفرینی از رسانه فراگیر صداوسیما در جهت منافع ملی بیش از پیش احساس می‌شد. متأسفانه نشانه‌ها حاکی از آن است که این ابررسانه به کرات گام‌های بالقوه بزرگ خود را در چاله‌های جناحی گذاشته …
صداوسیما و داوری‌های سلیقه‌ای
هیچ رسانه‌ای نمی‌تواند در وادی یکسویهنگری راه به جایی ببرد و در دنیای ارتباطاتی امروز، اگر صداوسیما بخواهد چنین کند، فقط بار بزرگی از هزینه بر شانه مردم می‌گذارد؛ مردمی که در واکنشی خاموش، ناگزیر تن به هر کانال بی‌کیفیت ماهواره‌ای خواهند داد. در یک سال اخیر نیز که مخالفت‌های سلیقه‌ای با فراورده‌های کشاورزی بیوتکنولوژی یا محصولات تراریخته راه به مجادلات سلیقه‌ای برده و در سنگر چند خبرگزاری پناه گرفته، انتظار نقش‌آفرینی از رسانه فراگیر صداوسیما در جهت منافع ملی بیش از پیش احساس می‌شد. متأسفانه نشانه‌ها حاکی از آن است که این ابررسانه به کرات گام‌های بالقوه بزرگ خود را در چاله‌های جناحی گذاشته و باز هم در این آزمون، رنگ قرمز یا آبی به خود گرفته است! موارد متعددی از تدارک مصاحبه و گزارش این رسانه و در این موضوع خاص تاکنون دیده شده است که تهیه‌کنندگان آن نتوانسته‌اند خود را از رفتار یک‌جانبه‌نگری دور بدارند. ای کاش مدیریت جدید رسانه ملی کشورمان و با احترامی که قطعا برای شعور بینندگان خود قائل است، تلاش کند به‌عنوان بازیگر اصلی در برابر انبوه پرشمار داوران گوناگون خود ایفای نقش کند. اخیرا واحد پژوهش خبری صداوسیما نیز در تداوم مخالفت‌های تا مرز اتهام به متخصصان بیوتکنولوژی گیاهی، اقدام به تدوین مجموعه‌اي تحلیلی در این رابطه کرده است.
اما این گزارش با تأکید و ادعا بر بی‌طرفی تحت عنوان «کاربری فناوری زیستی (تراریخته)، فرصت یا تهدید»؟ در خور تأمل بسیار است. تهیه‌کننده چنین گزارشی برخلاف تأکید بر بی‌طرفی، باز هم پای در دام تمایلات دیدگاه خاصی در این حوزه لغزانده است. از این بابت برای سرنوشت یک فناوری که فقط در جهت منافع ملی باید توسعه يابد یا محدود شود، اما این‌گونه دستخوش مجادلات سلیقه‌ای قرار گرفته است باید متأسف بود. در اینجا فقط به بخش نخستین این گزارش ظاهرا بی‌طرفانه در امر استفتا از دفتر مراجع محترم اشاره می‌شود. در اولین عبارت مقدمه و به‌عنوان انگیزه تهیه این گزارش، بلافاصله به ابراز نظر و فتوای برخی مراجع محترم مبنی بر «تحریم کشت تجاری محصولات تراریخته مادام که بی‌ضرربودن آن اثبات نشود»، اشاره و استناد شده است. پاسخی که در برابر پرسش عجیب معاونت سازمان حفاظت محیط‌زیست از دفتر آیات عظام داده شده بود. به نظر می‌رسد این آغاز از گزارش خود نشان از خدشه در بررسی بی‌طرفانه ادعایی را می‌دهد. اینکه معاونت سازمان حفاظت محیط‌زیست ادامه مباحثات فنی و علمی درخصوص محصولات تراریخته را به دفتر مراجع عظام کشانده است هم جای شگفتی و نیز ایراد دارد. مگر سازمان محیط‌زیست دیگر موضوعات بستر حیات را با این بزرگواران در مشارکت می‌گذارد؟ البته نکته برجسته‌تر را می‌توان در پاسخ هوشمندانه حضرات آیت‌الله مکارم‌شیرازی و آیت‌الله علوی‌گرگانی دانست که پاسخ داده‌اند، «در صورت اثبات مضربودن این فراورده‌ها؛ تولید تجاری آنها جایز نیست». پاسخی که نه‌تنها درباره محصولات تراریخته بلکه درباره هرگونه مصرف دیگر براساس اصل «لا ضرر و لا ضرار فی‌الاسلام» صدق می‌کند. آنچه یادآوری آن اینجا ضرورت دارد، این است که اگر قرار باشد احتجاجات علمی و تبادل نظرات تخصصی این‌گونه به دفتر آیات عظام کشیده شود، هم به ساحت علم و دانش و هم به ظرفیت‌های اجتماعی این بزرگواران جفا کرده‌ایم. به خاطر داشته باشیم این ظرفیت‌ها در جامعه ما در آن سطح بود که با یک فتوای میرزا رضا شیرازی در تحریم تنباکو فضای اندرونی کاخ ناصری را نیز تحت تأثیر قرار داد. آیا شایسته است برای دستیابی به اهداف سلیقه‌ای خود این‌گونه راه میانبر بزنیم؟ آیا از آن نگران نیستیم که از این پس اختلاف و تضارب آرا در مقوله‌های علمی از قبیل فیزیک، شیمی، جامعه‌شناسی و… . به‌جای موضوع بحث‌شدن میزگردهای علمی، به دفاتر مراجع محترم تقلید انتقال داده شود؟ پاسخ‌های هوشمندانه آیات عظام دراین‌باره بیشتر نشان داد که بررسی‌های علمی فقط باید در مدارهای تخصصی و علمی پیگرفته شود. البته در گزارش «پژوهش‌های صداوسیما»، نشانه‌های بیشتری از جانب‌داری و یکسویهنگری به چشم می‌خورد که مجال دیگری را می‌طلبد. ای کاش این رسانه جامعه‌شمول بیش از آنکه جایگاه بزرگ خود را تا مرتبت یک جریان محدود کاهش دهد فقط به برگزاری دیالوگ‌های مخالفان با متخصصان و البته در شرایط برابر همت کند. در صورت تحقق چنین رویکرد سازنده‌ای، چه‌بسا جمع پرشمار بییندگانش خود به داوری مبادرت کنند. بدون تردید در صورت تدارک چنین زمینه‌هایی دیگر لازم نخواهد بود این سازمان خود به بررسی‌های علمی بی‌طرفانه! دست بزند. اگر این رسانه قاعدتا ملی بخواهد از این پس و به این شیوه ادامه دهد، ناگزیر باید به استقرار دپارتمان‌های تخصصی برای تمامی شاخه‌های مختلف علوم مبادرت کند، اقدامی که البته نه به صلاح و نه در توان این سازمان خواهد بود.
عبدالحسین طوطیایی – پژوهشگر کشاورزی
منبع: شرق – 12 مهر