آیا فناوری نوین و مهندسی ژنتیک به بدن ما آسیب می زند؟
دکتر الهام باقری راد* – منتقدان محصولات تراریخته اخیرا در اقدامی عجیب در برخی از محافل علمی با ارائه مطالبی ادعا کره اند که این محصولات برای سلامت بشر مضر هستند. این در حالی است که با بررسی منابع معرفی شده مشخص شد این مقالات از نظر علمی مردود اعلام شده اند. ارائه مقالات مردود بین مردم باعث شده است تا نسبت به گفته های این قبیل افراد تردید ایجاد شود. در چنین شرایطی ارائه مستنداتی که مردود بودن این ادعاها را ثابت می کند بیش از ÷یش مورد نیاز است. مسئله تقطیع نسل و ناباروری بر اثر مصرف محصولات غذایی اصلاح شده ژنتیکی یکی از شبهاتی است که به محصولات اصلاح شده ژنتیکی نسبت می دهند و با عنوان کردن …
آیا فناوری نوین و مهندسی ژنتیک به بدن ما آسیب می زند؟
منتقدان محصولات تراریخته اخیرا در اقدامی عجیب در برخی از محافل علمی با ارائه مطالبی ادعا کره اند که این محصولات برای سلامت بشر مضر هستند. این در حالی است که با بررسی منابع معرفی شده مشخص شد این مقالات از نظر علمی مردود اعلام شده اند. ارائه مقالات مردود بین مردم باعث شده است تا نسبت به گفته های این قبیل افراد تردید ایجاد شود. در چنین شرایطی ارائه مستنداتی که مردود بودن این ادعاها را ثابت می کند بیش از ÷یش مورد نیاز است.
مسئله تقطیع نسل و ناباروری بر اثر مصرف محصولات غذایی اصلاح شده ژنتیکی یکی از شبهاتی است که به محصولات اصلاح شده ژنتیکی نسبت می دهند و با عنوان کردن آن باعث ایجاد نگرانی در بین افراد می شوند است. مدعیان با سو استفاده از جایگاه علمی خود برای اثبات ادعای زیانبار بودن محصولات تراریخته به مطالبی که در برخی رسانه های خارجی منتشر شده اند استناد می کنند. ادعاهایی که بهای گزاف ان را در نهایت عموم مردم می پردازند.
مثلا در قسمتی از برنامه ثریا که در هفته های گذشته پخش شد یکی از کارشناسان به مقاله ای که در سال 2004 در مجله هیستو کمیستری منتشر شده است استناد کرد و مدعی شد که نتایج این مقاله ایجاد ناباروری در انسان توسط این محصولات را تایید می کند.در حالی که در این مقاله با هدف بررسی تاثیرات احتمالی محصولات تراریخته، آزمایشهایی بر روی موش ها انجام شده استلذا تعدادی موش را با سویای تراریخته تغذیه کردند و سپس به آنالیز بدن موش ها پرداختند. یکی از ادعاهای نسبت داده شده به این مقاله تصویر موش وحشتناک با غده های بزرگ بود که کارشناس برنامه ادعا می کرد این تصویر موش مورد آزمایش مقاله مذکور با سویای تراریخته است! جالب است که در هیچ کجای این مقاله هیچ گونه تصویری از موش نشان داده شده در برنامه ثریا با غده های بزرگ وجود ندارد!. بعلاوه در نتایج به دست آمده از این مقاله آمده که “هر چند عوامل تنش زا و استفاده از مواد مخدر از مهمترین عوامل شناخته شده در تغییر عملکرد اندام تناسلی و ناتوانی در تولید اسپرم به علت تجمع ترکیب (PG) است، با این حال ما فرض می کنیم که ممکن است عملکردی مشابه در سلول های بیضه موش های تغذیه شده با سویای تراریخته به وجود آید” و استدلال آنها این بوده است که “تجمع PG در سلول های موش های تغذیه شده با سویای تراریخته نیز دیده شده است”. نویسنده این مقاله ادعای خود را با فرض و گمان بسیار بیان می دارد و در هر کجای مقاله ذکر می کند که “ما همچنان برای اثبات این فرضیات نیازمند به تحقیقات بیشتری هستیم”!
در جای دیگر از این مقاله نویسنده ابراز می کند که “در این مرحله نمی توان به یافته های مشاهده شده از این تحقیق به صورت صد در صد استناد کرد و بیان می کنند که هرچند شواهد مستقیمی برای تاثیر گلایفوست بر رونویسی و ترجمه ژن وجود ندارد ولی استفاده از آن در دوز های بالا می تواند موجب اختلال در عملکرد DNA شود”! در اینجا نکته ای که قابل بحث است این است که از علف کش گلایفوست در کشاورزی سنتی یرای سالیان طولانی استفاده می شود، پس اگر استفاده از علف کش گلایفوست برای بدن مضر است باید سیستم کشاورزی سنتی را نیز به علت مصرف علف کش گلایفوست عامل تهدید سلامت بشر دانست!!! در ضمن شایان ذکر است که علف کش گلایفوست نه در مورد محصولات اصلاح شده و نه در کشاورزی سنتی در دوز بالا استفاده نمی شود و حداکثر دوز مصرفی آن 5 لیتر در هر هکتار است و با این میزان مصرف در مقایسه با سایر علف کش های رایج در کشاورزی سنتی و متداول هیچ تاثیر منفی بر بدن ندارد تا جایی که خطر مصرف آن نصف استفاده از نمک طعام در غذای مصرفی روزانه ما انسان ها است.
از مهمترین اشکالات وارده به این مقاله این است که مشخص نشده است چه عوامل محیطی و غیر محیطی می تواند مسئول عملکرد اندام تناسلی حیوان باشد؟ و آیا همه این عوامل تحت کنترل بوده اند؟ برای مثال نویسندگان این مقاله چگونه مشخص کرده اند که موشهای مورد آزمایش آن ها تحت استرس و تنش نبوده اند؟؟ آیا این موش ها قبل از آزمایش از لحاظ باروری بررسی شده اند؟ آیا سلامت باروری و زایا بودن آنها تایید شده بود؟
مشابه این تحقیقات و مقالات در مورد محصولات اصلاح شده ژنتیکی با برچسب سرطان زا بودن یا ناباروری وجود دارد که متاسفانه مخالفان فن آوری نوین با استناد به آنها هر از چند گاهی موجب ایجاد تردید در جامعه می شوند. برای مثال مقاله ای که ایرینا ارماکوادر سال 2006 منتشر کرد
که ادعا کرده بود محصولات تراریخته باعث تقطیع نسل و ناباروری خواهد شد. جدای از دلایل علمی مستند اولین نکته ای که صداقت و درستی این مطالعه را زیر سوال می برد وجود نام صلح سبز به عنوان ناشر این مطالعات و نتایج است. این سازمان از مخالفان اصلی زیست فناوری نوین و مهندسی ژنتیک است و این خود به تنهایی باعث ایجاد شبهه در نتایج این تحقیقات میشود. در نهایت به علت سرو صدای زیادی که این نتایج در بین دانشمندان بیوتکنولوژی ایجاد کرد لذا جامعه علمی و تعداد زیادی از دانشمندان از سراسر جهان بر آن شدند تا به مطالعه دقیق روند این آزمایش و نتایج آن بپردازند و در نهایت نتایج این بررسی مجدد را در مجله معتبر نیچر بایوتکنولوژی منتشرکردند. بر اساس بررسی های مجدد دانشمندان مقاله ارماکوابه علت ایرادات علمی زیادی که بر آن وارد بود در سال 2007 رد شد و در نهایت مجله نیچر بایوتکنولوژی با چاپ نظرات دانشمندان و نتایج بررسی مجدد این مقاله بر غلط بودن ادعاهای مخالفان مبنی بر ناباروری و عقیمی بر اثر مصرف محصولات تراریخته صحه گذاشت.
در این راستا طبق گزارش تحقیقی که محصول مشارکت 500 گروه تحقیقاتی مستقل در 130 پژوهش و در طی 25 سال با هزینه 300 میلیون یورو است در نهایت نتیجه گرفته شد که محصولات تراریخته مانند فراورده های کشاورزی سنتی، سالم هستند. همچنین طبق گزارش آکادمی علوم آمریکا، تحقیقاتی که بر روی محصولات تراریخته توسط صدها دانشمند از سراسر جهان طی 20 سال صورت گرفت و نتایج آن در سال 2016 منتشر شد، یافته ها حاکی از آن بود که هیچ گزارشی حاکی از تاثیر منفی محصولات تراریخته گزارش نشده است.
بیوتکنولوژی و مهندسی ژنتیک دانش جدیدی است که نخستین دستاوردهای آن در هالهای از بیم و امید ارزیابی میشود. در طول تاریخ بسیاری از پدیدههای علمی در مرحله آغازین با تردید و مقاومت شدید روبهرو بودهاند. صدها نمونه از وقایع تلخ و شیرینی که بر این اساس رقم خورده، قابل شمارش است، اما کمتر دانشی به اندازه مهندسی ژنتیک با ساختار اصلی و قانونمند اعجابآور و تحسینبرانگیز در زمینه تولید فرآوردههای حاصل از مهندسی ژنتیک با ساختار اصلی و قانونمند سامانه هستی درگیر شده است. دهه اخیر شاهد تحولاتی اعجابآور و تحسینبرانگیز در زمینه تولید فرآوردههای حاصل از مهندسی ژنتیک و تکنولوژی زیستی بوده است. چنانکه پیشبینی میشد، در آغاز هزاره سوم میلادی نیز بر سرعت تحولات در این زمینه افزوده شده است. تحولاتی که به همراه فناوری ارتباطات، سرنوشت اقتصادی و حتی اجتماعی و بعضاً سیاسی برخی از مناطق جهان را تحتتأثیر قرار خواهد داد. مهندسی ژنتیک و اصلاح گیاهان زراعی و تولید گیاهان با مقاومت مطلق در مقابل آفات و امراض نباتی و بینیاز از کاربرد سموم خطرناک تحولی را در کشاورزی ایجاد کرده است که تنها با “انقلاب سبز” قابل مقایسه است. در حال حاضر زیست فناوری نوین همانند سایر فناوریهای نو با یکسری گروه ها و جریانهای موافق و مخالف همراه بوده است. در هیاهوی این موافقت ها و مخالفت ها بهتر است به دور از فضاهای جناحی و حب و بغض ها مزایا و دستاوردهای آن برای جامعه بشری در فضای کاملا علمی بررسی شود. البته بدیهی است بومی سازی این فناوری به عنوان یک فناوری پیشرو علاوه بر مزایای متعدد اقتصادی، علمی و غیره آن در راستای اقتصاد مقاومتی و نیز سیاست های جمعیتی ابلاغی می تواند تهدیدات مورد ادعای مخالفان را به حداقل برساند و از نفوظ احتمالی دشمنان جلوگیری نماید. بدیهی است استفاده از فناوری های روز و مجهز شدن به سلاح علم وفن در همه حوزه ها و از جمله حوزه فناوری زیستی مهم و ارزشمند و شایسته حمایت و سرمایه گزاری در سطح ملی است.
* متخصص بیولوژی
منابع
L. Vecchio, B. Cisterna,M. Malatesta, T.E. Martin, M. Biggiogera. 2004. Ultrastructural analysis of testes from mice fed on geneticallymodified soybean. European Journal of Histochemistry. 48 (4):449-454.
I. Ermakova.2006. Influence of genetically modified soya on the birth-weight and survival of rat pups. Proceedings of the Conference “Epigenetics, Transgenic Plants & Risk Assessment”. Greenpeace. 41-47.
A. Marshall. 2007. GM soybeans and health safety-a controversy Reexamined. Nature Biotechnology. 25(9): 981-987.
G.E. Séralini, c.fr, E. Clair, R. Mesnage, S. Gress, N. Defarge, M. Malatesta, D. Hennequin, J.S.d. Vendômois. 2012. RETRACTED: Long term toxicity of a Roundup herbicide and a Roundup-tolerant genetically modified maize. Food and Chemical Toxicology. 50 (11): 4221-4231.
“Genetically modified soy leads to weight loss and increase mortality of pups of the first generation”