جزمیت‌ها و مخالفت با بیوتکنولوژی
عبدالحسین طوطیایی*-دکتر الهام باقری‌راد**سرنوشت بیوتکنولوژی گیاهی و فناوری‌های مهندسی ژنتیک در کشورمان در جریان مخالفت با فرآورده‌های آن در دو سه ساله اخیر به طرز پرسش برانگیزی راه به مجادلات جناحی و حاشیه‌های فراوان برده است. حاشیه‌هایی که گاه حتی در کانون قانونگذاری و مجلس هم از این فراورده‌ها همچون مواد‌مخدر و مشروبات الکلی یاد و حکم به ممنوعیت مي‌کنند. چنین شیوه‌هایی برآنند که مباحثات علمي‌را دور زده و از بیزاری فرهنگ جامعه نسبت به مواد مخدر و الکل نیز در تشبیهات خود بهره بگیرند. از جمله موارد شبهه افکنی که این مخالفین برجسته کردند، نامه مسئولانه …
جزمیت‌ها و مخالفت با بیوتکنولوژی
سرنوشت بیوتکنولوژی گیاهی و فناوری‌های مهندسی ژنتیک در کشورمان در جریان مخالفت با فرآورده‌های آن در دو سه ساله اخیر به طرز پرسش برانگیزی راه به مجادلات جناحی و حاشیه‌های فراوان برده است. حاشیه‌هایی که گاه حتی در کانون قانونگذاری و مجلس هم از این فراورده‌ها همچون مواد‌مخدر و مشروبات الکلی یاد و حکم به ممنوعیت مي‌کنند. چنین شیوه‌هایی برآنند که مباحثات علمي‌را دور زده و از بیزاری فرهنگ جامعه نسبت به مواد مخدر و الکل نیز در تشبیهات خود بهره بگیرند. از جمله موارد شبهه افکنی که این مخالفین برجسته کردند، نامه مسئولانه آقای دکتر ظریف نماینده دائمي‌وقت در سازمان ملل متحد در 16 سال پیش بود. پس از حضور فعال نمایندگی کشورمان در اجلاس و تصویب پروتکل ایمنی زیستی کارتاهینا درسال 2000 گزارشی به رییس دولت هشتم ارائه دادند. ایشان طی این گزارش و تنها در جایگاه یک دبیرسیاسی (و نه یک متخصص) دراین اجلاس مواردی برای اعمال کنترل و قانونمند سازی مبادلات بین‌المللی محصولات تراریخته و نیز سوء استفاده‌های احتمالی از این فناوری را برشمردند. در آن نامه از جمله اشاره مي‌کنند که شکست اجلاس وزراء بازرگانی سازمان تجارت جهانی در سیاتل آمریکا و خصوصا عدم توافق اروپا و آمریکا در مورد محصولات کشاورزی باعث ایجاد شرایط مناسب تر مذاکراتی برای کشورهای در حال توسعه در بحث ایمنی زیستی شد. اما در دی ماه سال گذشته، یکی از سایت‌ها، نسخه ای از نامه دکتر محمد جواد ظریف درباره محصولات تراریخته و در پیامد تصویب پروتکل کارتاهنا را منتشر کرد. پروتکل ایمنی زیستی، ملحق به کنوانسیون تنوع‌زیستی و ناظر بر تجارت بین‌المللی محصولات کشاورزی و سایر فرآورده‌های بیوتکنولوژیک حاصل از تغییرات ژنتیک است. در این پروتکل تمهیدات لازم برای جلوگیری از عوارض احتمالی آتی مصرف این نوع محصولات بر سلامت انسانی و محیط زیست طبیعی پیش‌بینی شده است. نامه آقای دکتر ظریف و آن هم پس از قدرشناسی مردم کشورمان از تیم مذاکره‌کننده هسته‌ای به ریاست ایشان، دستاویزی برای مخالفین قسم خورده فناوری‌های مهندسی ژنتیک شد. آنهایی که در تلاش بوده و هستند تا از هر ظرفیت و برداشت دینی گرفته تا کابوس سازی از گسترش بیماری‌های خطرناک و بیم از خود‌کشی‌های دسته جمعی کشاورزان و… برای عقیم سازی فناوری‌های مهندسی ژنتیک بهره بگیرند. برداشت مسرفانه از محبوبیت دکتر ظریف و استناد مکرر به نامه مورد اشاره سرانجام آقای دکتر ظریف را اخیرا ناگزیر به نوشتن نامه‌ای دیگرگردید. در این نامه اخیر بمنظور جلوگیری از سوء‌تفاهم و ادامه جدال و مخالفتهای جناحی با محصولات تراریخته از نام و نامه سال 1980 سردار دیپلماسی کشورمان نکات و اشارات صریحی مورد تاکید قرار گرفته است. از جمله در آن نامه صراحتا اعلام کرده‌اند 16 سال پیش ایشان تنها گزارشی از اجلاس بین‌الملل ایمنی زیستی تهیه کردند و هیچ گونه اظهار‌نظر علمي در مورد محصولات تراریخته نداشته اند در حالی که همچنان به ضرورت دستیابی به دستاوردهای زیست فناورانه در سطح بین‌الملل تاکید دارند. در جای دیگر این نامه روشنگرانه به لزوم پایبندی ملی به توافقات بین‌المللی در خصوص محصولات تراریخته از جمله پروتکل ایمنی زیستی از طریق نهادهای ذیربط ملی تصریح مي‌شود. جالب نامه اخیر آقای دکتر ظریف که بر آن بود که هشدار بهنگام سال 1380 خودرا به رییس دولت هشتم از ابزار رسانه‌های مخالف بیوتکنولوژی خارج نماید بازهم به ادامه استدلالات سایت‌های مخالف محصولات تراریخته منجر شده است. سایت مذکور مجددا همین نامه را نیز به مدد مخالفتهای خود کشانده و گویی از آفتاب دلیلی برای تاریکی مي‌آورد. آرزو مي‌کنیم که سرنوشت هیچ علم و فناوری در کشورمان در گرداب مجادلات جناحی و سلیقه ای قرار نگیرد. سرنوشتی که در آن تنها بازنده اش منافع ملی کشورمان است که در مسلخ جزمیت‌های گروهی یا که قربانی مي‌شود و یا قربانی مي‌گیرد.
* پژوهشگر کشاورزی
** متخصص بیولوژی
منبع: مردم سالاری