توانایی عظیم بیوتکنولوژی در افزایش کارایی گیاهان به عنوان منبع تولید دارو

در نشست بیوتکنولوژی هنری به گستردگی زندگی مطرح شد:

توانایی عظیم بیوتکنولوژی در افزایش کارایی گیاهان به عنوان منبع تولید دارو

مهندس پونه پور امینی در نشست تخصصی بیوتکنولوژی گفت: امروزه بیش از 80 درصد مردم جهان برای درمان انواع بیماری‌ها از گیاهان دارویی به عنوان دارو استفاده می‌کنند و ارزش بازارهای جهانی داروهای گیاهی همواره با رشد قابل توجهی رو به افزایش بوده است. به طور کلی به گیاهانی که حداقل در دو یا چند اندام خود دارای ماده موثره با خاصیت درمانی و دارویی باشند گیاه دارویی می‌گویند. وی ادامه داد: گیاهان دارویی امروزه مهمترین منابع درمانی محسوب می‌شوند و اغلب داروهای شیمیایی در ترکیبات خود دارای یک و یا چند ترکیب گیاهی هستند. در حال حاضر حدود 8500 گونه گیاهی در کشور وجود دارد که براساس آمار ثبت شده 1000 گونه از این مجموعه خاصیت دارویی دارند. متابولیت‌های ثانویه ترکیباتی هستند که به طور طبیعی در گیاهان تولید شده و دارای خاصیت درمانی و دارویی هستند. حداقل 100000 نوع متابولیت از 50000 گونه گیاهی تا به حال شناسایی شده است و مقدار، کمیت و کیفیت این متابولیت‌ها تحت تاثیر عوامل متعدی مانند: آب و هوا و عوامل محیطی مثل عوامل بیماری‌زا است.

دبیر انجمن ایمنی زیستی افزود: تاکید سازمان جهانی بهداشت در جایگزینی تدریجی مواد طبیعی به جای مواد شیمیایی سبب شده است تا کشورهای مختلف نسبت به سرمایه گذاری، برنامه‌ریزی کشت و تولید انبوه گیاهان دارویی در سطح صنعتی و استفاده در صنایع داروسازی، بهداشتی و غذایی اقدام کنند.مهندس پورامینی ادامه داد با افزایش روز افزون جوامع بشری و نیاز به داروهایی با منشا گیاهی، افزایش تقاضا مواد موثره گیاهان دارویی بیشتر شده است. اغلب این متابولیت‌ها بسیار با ارزش بوده و قیمت آن‌ها از چند دلار تا چند هزار دلار به ازای هر کیلوگرم متغییر خواهد بود. برداشت و دستیابی به این متابولیت‌ها در مقیاس زیاد از طبیعت و یا کشت دارای محدودیت است و برداشت نامناسب بسیاری از این گونه‌ها را در معرض انقراض قرار داده است.

مهندس پور امینی گفت: وضعیت تجارت جهانی گیاهان دارویی طبق آمار سازمان جهانی تجارت، حجم کل صادرات بین سال های 2004 تا 2013،  722465 تن و ارزش کل صادرات 3.399.349 دلار بوده است. همچنین طی این سال ها به ترتیب چین، هند، امریکا، آلمان، کانادا، هنگ کنگ، کره جنوبی، لهستان، مصر، فرانسه، سنگاپور و مکزیک جز 12 کشور برتر صادرکننده گیاهان دارویی و امریکا، هنگ کنگ، آلمان، ژاپن، سنگاپور، فرانسه، تایوان، چین، کانادا، ایتالیا، کره جنوبی و انگلیس جز 12 کشور برتر واردکننده گیاهان بوده‌اند. طبق آخرین آمار، صادرات و واردات گیاهان دارویی ایران تا سال 2011 معادل 8485000 دلار بوده است.

این متخصص گیاهان دارویی اظهار داشت: امروزه مشکلات تولید گیاهان دارویی شامل تغییر اقلیم، مشکلات کم آبی مخصوصا در عرصه کشاورزی، برداشت بی‌رویه گیاهان دارویی از محیط و کاهش تنوع ژنتیکی و حتی انقراض برخی گونه‌ها، افزایش جمعیت و نیاز به دارو، افزایش تقاضا برای مواد موثره گیاهان دارویی، میزان کم و روند کند تولید متابولیت‌ها در گیاهان دارویی می‌باشد. در نتیجه بیوتکنولوژی قادر است کارایی گیاهان را به عنوان منابع جهت دارو افزایش دهد. بیوتکنولوژی با بهره‌گیری از علوم مختلف مانند بیولوژی، بیوشیمی، ژنتیک، زیست شناسی مولکولی، داروسازی، ایمونولوژی و گیاه‌شناسی با تکنیک‌های مهندسی ژنتیک، کشت بافت، سلول و اندام و… متابولیت‌های ثانویه را در گیاهان دارویی افزایش می‌دهد. مواد موثره در گیاهان دارویی را می‌توان از طریق روش‌های مدرن زیست فناوری و تحت شرایط کنترل شده به صورت خالص تر و مطمئن‌تر در سطوح وسیع و مقدار زیاد تولید نمود.

وی در پایان خاطر نشان کرد: رویكرد جهاني به استفاده از گیاهان دارویي و ترکیب‌هاي طبیعي حاصل از این گیاهان در صنایع دارویي، آرایشي- بهداشتي و غذایي و به دنبال آن توجه و علاقه مردم، مسئولین و صنایع داخلي به استفاده از گیاهان دارویي و معطر نیاز آن را به تحقیقات پایه‌اي و کاربردي وسیعي در این زمینه نمایان مي‌سازد. گیاهان دارویي یكي از منابع بسیار ارزشمند در منابع طبیعي ایران هستند که در صـورت شناخت علمي، کشت، توسعه و بهره‌برداري صحیح مي‌توانند نقش مهمي در سلامت جامعه، اشتغال‌زایي و صادرات غیرنفتي داشته باشند. با توجه به افزایش جمعیت و چالش‌های پیش رو در زمینه بهداشت و سلامت عمومی، بیوتکنولوژی می‌تواند در حوزه پزشکی و داروسازی در جهت تامین بخش قابل توجهی از اقلام دارویی نقش به سزایی داشته باشد. همچنین با بهره‌گیری از بیوتکنولوژی درمان بسیاری از بیماری‌ها افزایش یافته است که این عامل نتیجه آمیزش فنون نوترکیب‌سازی DNA ، مهندسی ژنتیک، زیست شناسی مولکولی، ایمنی شناسی، داروسازی است.