جلوگیری از ایجاد مواد طبیعی سرطان‌زا در مواد غذایی از طریق مهندسی ژنتیک

جلوگیری از ایجاد مواد طبیعی سرطان‌زا در مواد غذایی از طریق مهندسی ژنتیک

دانشمندان موفق شدند با انتقال ژن جلوگیری از تولید آفلاتوکسین که در اثر کپک در محصولات غذایی ایجاد می‌شود، محصولات زراعی تولید کنند که این ماده طبیعی سرطان زا در آنها راه نداشته باشد.

به گزارش مرکز اطلاعات بیوتکنولوژی به نقل از زیست‌فن، سموم سرطان‌زایی که کپک‌ها در محصولات غذایی تولید می‌کنند سالانه موجب مرگ هزاران نفر و از بین رفتن میلیون ها تن محصول می شود. بسیاری از جمعیت ۴.۵ میلیارد نفری در در کشورهای در حال توسعه چاره‌ای جز استفاده از محصولاتی که به آفلاتوکسین آلوده هستند ندارند. محصولاتی مانند ذرت و بادام زمینی دارای مقدار زیادی سم آفلاتوکسین هستند حال آنکه این سم موجب بیماری‌های ریوی و سرطان می‌شود.

دانشمندان از طریق مهندسی ژنتیک و بیوتکنولوژی توانسته‌اند ذرتی را مهندسی کنند که می تواند تولید این سم را در قارچ آسپرژیلوس متوقف کند حتی زمانی که قارچ همچنان روی پیکر گیاه در حال رشد است. ذرت جدید برای وارد کردن RNA های خاصی به قارچ مهندسی شده است که ژن های تولید آفلاتوکسین را در آن خاموش می‌کنند. این تکنیک مداخله RNA یا RNAi نامیده می‌شود.

آزمایشی ذرت مهندسی شده را همزمان با ذرت معمولی رشد دادند و هر دو را به اسپور های قارچ آلوده کردند. نتیجه امیدوار کننده بود؛ اسپور ها روی هر دو گیاه رشد کردند اما در گیاه معمولی مقدار بالای آفلاتوکسین مشاهده شد در حالی که در گیاه مهندسی شده یا تراریخته هیچ اثری از سم سرطان‌زای آفلاتوکسین یافت نشد.

این تکنیک فقط زمانی عمل می‌کند که گیاه در حال رشد باشد و تاثیری بر محصولات انبار شده ندارد. با این حال بسیار مفید و نتیجه بخش است و می‌تواند برای محصولاتی مثل ادویه‌ها، حبوبات، برنج و لوبیا که میزبان های آسپرژیلوس هستند استفاده شود.

مطابق برخی مطالعات آفلاتوکسین ها در مغزهای خوراکی (پسته، بادام زمینی و … ) ادویه‌جات، انجیرخشک و اکراتوکسین موجود در کشمش و استریگماتوسیستین در بادام زمینی به دلیل روش‌های رایج فراوری و نگهداری، تولید می‌شود. (بیتا فرهنگ، مهر 1383، ص 22). برای نمونه در یکی از این مطالعات مشخص شد از 36 نمونه فلفل که به روش‌های رایج در آفتاب خشک می‌شود 25 نمونه دچار آفلاتوکسین ناشی از رشد قارچ‌ها می‌شود. (رزیتا سالاری، 1392، ص47) بر اساس یکی دیگر از این مطالعات از 79 نمونه ادویه جات جمع‌آوری شده از بازار لیسبون آفلاتوکسین در 34 نمونه مشاهده شد. (Maria Ligia Martins, 2001, 315). کپک‌های سرطان‌زا حتی در مواد غذایی ارگانیک تا چندین برابر مواد غذایی غیرارگانیک مشاهده شده‌اند. به عنوان مثال مشاهده شده است که آلودگی ذرت‌های ارگانیک به فامونیسین‌های fumonisin B1 و B2 تا 10 برابر بیشتر از ذرت غیر ارگانیک بوده است (Silva et al. , 2009). مطالعات دیگری در مورد غلات در آلمان، فرانسه و اسپانیا انجام شد که نتایج بیانگر وجود مقادیر بیشتر مایکوتوکسین‌های حاصل از فوزاریوم در محصولات ارگانیک در مقایسه با انواع غیرارگانیک بود(Rubert et al., 2013). (میرحسینی، مهر 1394)

منابع:

• سالاری، رزیتا و همکاران (زمستان 1392). آلودگي به آفلاتوكسين ها و اكراتوكسين A در فلفل قرمز ايراني پس از برداشت. فصلنامه علوم و صنايع غذايي شماره 41، دوره 10.
• فرهنگ، بیتا (مهر 1383). بررسی کاربرد استاندارد ایمنی ‏‎HACCP‎‏ برای کنترل مایکوتوکسین ها در تولید خشکبار. استاندارد، شماره 157، 23ـ20.
• میرحسینی، سیدضیاالدین (23 مهر 1394). چرا محصولات ارگانیک کاملا سالم و قابل اعتماد نیستند؟. فرصت امروز.

• Martins ML (Apr. 2001). Aflatoxins in spices marketed in Portugal. Food Addit Contam 18(4): 315-9.
• Rubert, R. et al. (2013). A survey of mycotoxins in random street-vended snacks from Lagos, Nigeria, using QuEChERS-HPLC-MS/MS. Food Control 32: 673-677.
• Silva, L., et al. (2009). Analysis of fumonisins in corn-based food by liquid chromatography with fluorescence and mass spectrometry detectors. Food Chemistry 112: 1031-1037.