نقدی بر یک مناظره یک طرفه در برنامه تیتر امشب / پیامد حکومت‌های ملوک الطوایفی در سیما
شیوه غیر‌حرفه‌ای تهیه‌کنندگان برنامه در حمایت از یک جریان تابلودار ضدفناوری بار دیگر دست خالی جریان زیست‌فناوری‌هراس و ضد فناوری تراریخته را در نقد این فناوری رو کرد.
وقایع اتفاقیه – مدیران برنامه “تیتر امشب” شبکه خبر در برگزاری مناظره هفته گذشته درباره محصولات تراریخته از طریق طراحی دکور، تقسیم ناعادلانه وقت و موضع‌گیری‌های مجری برنامه تمام تلاش خود را به کار بردند تا برخلاف سیاست‌های ریاست محترم سازمان صداوسیما درباره توقف زیست‌فناوری‌هراسی که به مدیران شبکه‌ها ابلاغ شده است، دروغ‌پردازی‌های یک جریان خاص علیه زیست‌فناوری و محصولات تراریخته را برای مخاطب بزرگ‌نمایی کنند. مدیران برنامه پس از آنکه قانع شدند چینش ناعادلانه «دو به یک» طرفین مناظره را اصلاح کنند مهمان حذف‌شده (حاضر در پشت صحنه) را برخلاف تعهد خود از اتاق فرمان در ظاهر گفتگوی تلفنی به برنامه زنده ارتباط داده و به وی اجازه دادند بدون هیچ محدودیت زمانی‌ای مطالب مفصل و خلاف واقعی را علیه این فناوری بیان کند و به مهمان دیگر وقت پاسخ گویی ندادند.
این شیوه غیر‌حرفه‌ای در حمایت از یک جریان تابلودار ضدفناوری بار دیگر دست خالی جریان زیست‌فناوری‌هراسی را در نقد این فناوری رو کرد. آخرین مناظره‌ای که 23 اردیبهشت 1395 با صحنه‌آرایی مشابه و برخی سخنان معنادار مجری علیه فناوری تراریخته در گفت‌وگوی ویژه خبری برگزار شده بود منجر به اقدام به‌موقع مدیران سیما در توقف برنامه‌های مشابه شده بود. فارغ از صحنه‌آرایی مدیران برنامه برای جلوگیری از انتقال پیام نماینده جامعه علمی کشور درباره ضرورت و مزایای بهره‌مندی کشور از بیوتکنولوژی کشاورزی و فناوری تراریخته، واکاوی مواضع ضدفناوری علمی- کشوری مهمان برنامه نکات جالبی را درباره این جریان برای مخاطب روشن می‌کند. وی از شاگردان و نمایندگان یک جریان فکری ضدفناوری است.
این جریان با ترجمه اندیشه‌های شخصیت‌های ضدفناوری و پست‌مدرن غربی مانند هایدگر و پستمن یا کارل مارکس به همراه پوششی از ادله دینی تلاش می‌کند علم و فناوری جدید را با تأکید بر علت غایی توسعه‌دهندگان (کافر) آن، علم و فناوری کفر‌آمیز معرفی کند که نسبت آن با نظام توحید‌محور قابل تشکیک است و باید با علوم الاهی جایگزین شود. (1) در برابر این رویکرد ترجمه‌ای، فقه پویای شیعه و مراجع عظام تقلید در بین سایر ادیان و مذاهب به علم‌دوستی و رویکرد فناورانه شناخته می‌شوند و همین امر است که در کنار تدابیر مقام معظم رهبری برای بهره‌مندی کشور از فناوری‌های نو موجب پیشرفت‌های کنونی کشور در حوزه علم و فناوری شده است.
علی کشوری در این مناظره به نشستی با موضوع نقد فناوری تراریخته در قم و همچنین آثار مهدی نصیری در دهه 70 در نقد بیوتکنولوژی اشاره می‌کند که در مجال کوتاه به بررسی محتوای این دو اکتفا می‌کنیم. کشوری چندی پیش نشستی را در نقد فناوری تراریخته در قم ساماندهی کرد که سخنان وی و مهمان دیگر نشست در نفی همه فناوری‌های جدید قابل توجه است.
کشوری در این نشست صراحتا علیه توسعه بیوتکنولوژی به‌عنوان یک فناوری اعلام موضع کرده و مدعی جایگزین دینی برای آن می‌شود. سپس مسئله زکات را مثال می‌زند که به جای اصلاح نباتات می‌توان از طریق آن به افزایش کیفیت محصول اقدام کرد و از فناوری‌های زیستی بی‌نیاز بود: «ما اگر می‌خواهیم میوه‌های با‌کیفیت‌تری در اختیار داشته باشیم، راه این قضیه، پرداخت زکات است… اگر سطح تسبیح در نظامات اجتماعی ارتقا پیدا کند، ما در فرایند تولید و خلقت موجودات با یک موجودات بی‌نقص‌تر و با‌ظرفیت‌تری روبه‌رو خواهیم بود… بیوتکنولوژی می‌گوید ژن بیان‌کننده خاصیت است ولی ما در فهم معارف روایی خودمان به این نتیجه رسیدیم که به‌دلیل اینکه خاصیت‌ها، ذیل قواعد تقدیر اعطا می‌شود؛ بنابراین نمی‌توانیم از ژن، تصرف در خاصیت‌ها را شروع کنیم و اگر دنبال تصرف در خاصیت‌ها هستیم باید از قواعد تسبیح شروع کنیم. این دعوای ما با بیوتکنولوژی است.» (2)
کشوری با انداختن توپ بهره‌مندی از فناوری‌های نو به پشت‌بام صراحتا اعلام می‌کند: باید پیش از پذیرش فناوری‌های نو «اثر تکنولوژی‌های جدید بر همه زیرساخت‌های هدایت مورد بررسی قرار گیرد.» وی البته با بلا‌اشکال‌خواندن تولید مقاله و فعالیت پژوهشی صرف تا زمانی که به فناوری و کاربرد نینجامد، افزود: «حالا چون ما اشکال داریم، به بیوتکنولوژی نپردازیم؟… این سؤال راجع به سایر حوزه‌های علمی جدید هم مطرح است… حرف ما به سمتی نمی‌رود که بیوتکنولوژی را تخطئه کنیم بلکه حرف ما به سمت منع تجاری‌سازی بیوتکنولوژی و تراریخته‌ها می‌رود.» (3)
مهمان دیگر این نشست نیز با تقدیر از سخنان کشوری درباره جایگزینی زکات به جای زیست‌فناوری صراحتا از کفایت روایات در برابر علوم تجربی سخن گفته و به‌عنوان مثال به جایگزینی وسایل زمان صدر اسلام مانند الاغ با فناوری‌های حمل‌و‌نقل امروزی اشاره می‌کند: «چیزی که الان غربی‌ها درست کردند مانند ماشین، هواپیما و موشک، چشمان ما را خیره کرده و فکر کردیم همه کار‌های آنها خوب است… یک روزی خواهد آمد که این اروپا به ما یاد بدهد و بگوید که بیایید سوار قاطر و الاغ شوید که هیچ آسیبی به محیط‌زیست نمی‌زند… اگر ما این تفکر را داریم که با قاشق غذا‌خوردن چیز خوبی است ولی پیامبر(ص) با قاشق غذا نخوردند و فکر می‌کنیم در زمان پیامبر(ص) قاشق نبوده و اگر قاشق نبود پیامبر(ص) با قاشق غذا می‌خورد؛ این اشتباه است. ساختن قاشق برای پیامبر(ص) چیزی نیست. پیامبری با این همه معجزات، [نمی‌توانست قاشق بسازد؟]» (4)
دیگر منبع مورد ارجاع علی کشوری در مناظره دیشب آثار مهدی نصیری در دهه 70 شمسی بود. مهدی نصیری نیز رهبری جریانی ضدفناوری را در قم بر عهده دارد که در دهه 70 افکار خود را از طریق نشریه صبح و کتب انتشارات صبح و اخیرا از طریق نشریه سمات منتشر می‌کرد. در یکی از کتاب‌های انتشارات صبح با عنوان «قرن بیوتکنولوژی» نویسنده ضمن برحذر‌داشتن از همه فناوری‌ها و علوم جدید، می‌گوید: حتی یک مورد هم در طول تاریخ سراغ نداریم که عرضه یک نوآوری مهم تکنولوژیک برای جهان طبیعی بی‌خطر باشد. (5) وی سپس زیست‌فناوری را ابزار افراطی‌ترین تجربه تاریخ بشر روی حیات و اکوسیستم‌ها می‌داند. با این‌گونه استدلال‌ها هنگامی که در کنار جریان هدفمند رسانه‌ای برای ترویج ادعاهای فناوری‌هراسانه و علم‌نماها قرار می‌گیرد و تلاش می‌شود به نظام تصمیم‌گیری و قانون‌گذاری دولت‌ها وارد شود طرح استکبار برای تئوریزه‌کردن عقب‌ماندگی کشورها شکل می‌گیرد.
این رویکرد که به‌دلیل ترجمه و اسلامیزه‌کردن اندیشه‌های پست‌مدرن، خود نوعی غرب‌زدگی در ظاهر مبارزه با غرب است، پیامد دیگری نیز دارد: تهاجم معرفتی و فرهنگی و دشمنی استکبار را به تهاجم ابزار و فناوری بی‌جان تقلیل می‌دهد که این خود نتایج غیرقابل جبرانی را دربر خواهد داشت زیرا از طرفی، مهاجمان و مهاجمه اصلی که فرهنگی است، تبرئه شده و از طرف دیگر، مانعی درونی بر سر راه پیشرفت علوم و فناوری و توسعه کشور ایجاد می‌شود که در جهت تحقق دشمنی‌ها، تحریم‌ها و محدودیت‌های تحمیلی صاحبان قدرت و تکنولوژی علیه ماست زیرا جامعه‌ای که به دست خود عقب‌ماندگی علمی و اقتصادی‌اش را تئوریزه می‌کند زحمت دشمن را برای تحریم علمی و فناوری و اقتصادی به شدت کم خواهد کرد و به تبع آن کشوری ضعیف و وابسته باقی خواهد ماند.
برای دشمنان قسم‌خورده نظام اسلامی که طبق اعلام مسئولان اطلاعاتی کشور، تیم‌های جاسوسی را در کشور مدیریت می‌کنند، کافی است به منظور تقویت جریان ترجمه و اسلامیزه‌کردن تفکرات ضدفناوری پست‌مدرن و تربیت شاگردان بیشتر برای هایدگر، پستمن و مارکس تلاش کنند. این شرایط برای اختلال در پیشرفت کشور در فناوری‌های نو و تحقق اقتصاد دانش‌بنیان کفایت می‌کند.
مهدی معلی
منابع
1- برای نمونه ر.ک: عبدالعلی رضایی، تحلیل ماهیت تکنولوژی، کتاب فردا، 1392.
2- متن کامل سخنرانی حجت‌الاسلام علی کشوری در نشست بررسی ابعاد مختلف تراریخته در قم، به آدرس <https: //nro-di. blog. ir/1396/05/30-2>
3- متن کامل سخنرانی آیت‌الله تبریزیان در نشست بررسی ابعاد مختلف تراریخته در قم، به آدرس <https: //nro-di. blog. ir/1396/05/30-1>
4- جرمی ریفکین، قرن بیوتکنولوژی، ترجمه حسین داوری، انتشارات صبح، 1382، ص 139.
5- همان، ص 134.
خیلی بد بود. و بیخود
این که اصلا نقد نبود