بررسی موانع تحقق تولید ملی تراریخته ها

مصرف محصولات تراریخته به ویژه در حوزه خوراک انسان همواره به دلایل مختلف چالش برانگیز بوده است. از نظر پژوهشگرهای مهندسی ژنتیک ادعاهای مطرح شده از جانب منتقدان این فناوری تا کنون هیچ پشتوانه علمی نداشته است.

محصولات تراریخته طی بیست سال گذشته در سطح وسیعی در جهان کشت و مصرف شده است. ایران نیز قریب به دو دهه است که مصرف کننده این محصولات بوده است. امروز و در یک قدمی تولید ملی این محصولات بازار شایعات داغتر از همیشه است تا در یکی از شاخه‌های بسیار مهم و سرنوشت‌ساز زیست فناوری کشاورزی برای تأمین رونق کشاورزی، غذای کافی و عاری از سموم زیانبار، رفع‌کننده بحران آب و در صنایع دام و طیور و… وابسته باقی بمانیم.

بابک ناخدا عضو هیأت مدیره انجمن علمی ایمنی زیستی می‌گوید تراریخته علم شناخت ژن‌ها با تکیه بر آخرین فناوری علم ژنتیک و زیست شناسی است. او می‌گوید گیاهان تولید شده از این روش در مقابل آفات و بیماری‌ها مقاومند و خواص تغذیه ای برتر دارند.

به گفته ناخدا در سال 2016، 185 میلیون هکتار در جهان زیر کشت محصولات تراریخته رفته و این محصولات در 26 کشور که شامل کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه است تولید می‌شود. آمریکا، برزیل، آرژانتین، کانادا و هندوستان کشورهایی هستند که بیشترین تولید تراریخته دارند.

وی می‌افزاید: 50 درصد محصولات تراریخته تولیدی سویا است که هم مصرف انسانی دارد هم حیوانی. ذرت با 33 درصد، پنبه 12 درصد و کلزا با 5 درصد تولید در رده‌های بعدی قرار می‌گیرند. چغندر قند، پاپایا، کدو، بادمجان و سیب زمینی نیز محصولات تراریخته دیگری هستند که تولید آنها حدود یک درصد است. مجموع درآمد و سود کشت محصولات تراریخته برای کشاورزان در هر سال بیش از 20 هزار میلیارد دلار است.

کاهش مصرف آفت کش ها به ویژه آفت کش های پرخطر از دیگر مزایای محصولات تراریخته است که به حفظ سلامت انسان و محیط زیست کمک می کند.

دکتر الهام باقری راد، بیولوژیست، معتقد است زمانی که صحبت از سلامت و ایمنی محصولات تراریخته می‌شود، دو نقطه نظر کاملاً متفاوت در برابر هم قرار می‌گیرند. همه متخصصان امر بر سلامت و ایمنی این محصولات تأکید دارند. در حالی که برخی جریان های به ظاهر حامی محیط زیست با آن مخالفت دارند. وی می گوید بسیاری از سازمان‌های علمی معتقدند که ترس از محصولات تراریخته بیشتر هیجانی و عاطفی است و نه علمی.

دکتر باقری راد معتقد است، تکلیف علم کاملاً روشن است، وی تاکید می کند به گفته «انجمن پیشرفت‌ علمی آمریکا» در سال 2012 «بهبود محصولات زراعی از طریق روش‌های بیوتکنولوژی، فرآیند کاملاً ایمنی است». همچنین سازمان بهداشت جهانی، انجمن پزشکان آمریکا، آکادمی ملی علوم، انجمن سلطنتی انگلیس و سایر سازمان‌های دیگر که شواهد ارائه ‌شده را بررسی کرده‌اند به نتایج مشابهی رسیده‌اند، طبق متاآنالیز های متعدد انجام شده توسط همین مراجع معتبر علمی آثار مصرف محصولات غذایی تراریخته عینا مشابه انواع غیر تراریخته آن ها بوده است. همچنین با گذشت بیش از بیست سال از مصرف محصولات تراریخته گزارش شده عملکرد این محصولات نسبت به انواع غیر تراریخته بیشتر بوده است. اگر چه این محصولات با هدفی غیر از افزایش عملکرد اصلاح شده اند اما این مزیت به شکل جانبی در محصولات تراریخته رخ داده است. همچنین با کاهش سم پاشی در کشت محصولات تراریخته مصرف سوخت های فسیلی کاهش یافته «تراریخته‌ها عملکرد مزرعه را بالا می‌برند، منابع طبیعی و سوخت فسیلی مورد نیاز برای تولید آنها کاهش می‌یابد و منفعت تغذیه‌ای معینی را ایجاد می‌کنند».

وی تأکید می‌کند: دستیابی به فناوری تراریخته نه تنها به لحاظ ارزش غذایی این محصولات و خصوصیات زیست محیط دوست بودن این فناوری در کنار صرفه بالای اقتصاد آن، بلکه به جهت نقش مؤثری که این فناوری در خودکفایی و مطرح بودن کشورها در عرصه بین‌المللی داشته حائز اهمیت است.

در سال 94 یک میلیارد و 405 میلیون دلار ذرت دامی وارد شده و 710 میلیون دلار کنجاله سویا. واردات جو و گندم دامی هم داشته‌ایم. عمده واردات این اقلام محصول تراریخته است در تأیید این مطلب همچنین رئیس انجمن ایمنی زیستی ایران نیز اعلام داشته «واردات کنجاله و ذرت تراریخته به کشور انجام می‌شود و همچنین مصرف آن هیچ اشکالی برای دام و   انسان ندارد». طبق آمار جهانی، در سال 1996 و به محض راهیابی این گونه محصولات به بازار، شش محصول تراریخته برتر (سویا، پنبه، ذرت، کانولا، چغندر قند و یونجه) به گستردگی تمام در سراسر جهان و به ویژه آمریکا در جیره دام و طیور استفاده شد.

هم‌اکنون حجم قابل توجهی از مواد اولیه دامداری‌ها در دنیا از جنس تراریخته است. با توجه به تسخیر بازار جهانی دانه‌های روغنی و خوراک دام تراریخته در دنیا، در ایران نیز سالانه میلیاردها دلار ذرت، سویا، روغن و فرآورده‌های تراریخته دیگر وارد کشور می‌شود. نکته قابل توجه و تأمل در پس این به ظاهر مخالفت ها با کشت محصولات تراریخته در کشور این است که در سال‌های طولانی واردات انبوه محصولات تراریخته به کشور، هیچ جریانی علیه لابی واردات ایجاد نشد اما اخیراً که قرار است یک تا دو محصول حاصل تلاش سال‌های طولانی متخصصان کشورمان به ثمر برسد،عده ای محدود اما پر سر و صدا با جریان سازی علیه این فناوری در رسانه ها و مراجع تصمیم گیرنده در کشور در صدد هستند فکر «تولید» در ایران، نهادینه نشود و تجارت پرسود و منفعت آنها به خطر نیفتد. بر اساس منابع مستند، ایران سالانه 800 میلیون دلار واردات سم دارد. پرواضح است که با روی کار آمدن فناوری تراریخته و کشت و توسعه آن در کشور منافع وارد‌کنندگان سم به خطر خواهد افتاد. متأسفانه موج مخالفت ها با رسیدن به فناوری برتر در کشور نه به جهت خطرناک بودن این فناوری ها بلکه به جهت به خطر افتادن منافع وارد‌کنندگان برخی نهاده های کشاورزی از جمله سموم است.

برگرفته از روزنامه ایران با تصرف و تلخیص