فنوتیپ (صفات) و ژنوتیپ

یک ویژگی یا کیفیت ظاهری در سلول یا ارگانیسم مانند اندازه یا شکل ظاهری، عملکرد سوخت و ساز و یا رفتارها آن است. معمولا ویژگی ژنتیکی پایه صفت ظاهری است. گاه از این واژه برای تبیین اثر یک ژن خاص استفاده می‌شود.[1] در مقابل، به ساختار ژنتیکی یک سلول یا ارگانیسم ژنوتیپ گفته می‌شود و معمولا مقصود از آن، ژن عامل یک صفت خاص است. فنوتیپ حاصل عوامل ژنتیکی و محیطی اطراف موجود است اما ژنوتیپ تنها به ساختار ژنتیکی موجود مربوط می‌شود. بنابراین ژنوتیپ به ساختار ژنتیکی یک سلول یا ارگانیسم گفته می‌شود که معمولا به عنوان یکی از منشأهای صفات رفتاری یا فیزیکی خاص مورد توجه است. گاه مقصود از ژنوتیپ یک ژن خاص و گاه تمام ژن‌های موجود است.[2]

چون تغییرات در این ویژگی‌های ساختاری ژنتیکی، خود را در تغییر فنوتیپ نشان می‌دهد، در زیست‌فناوری تلاش می‌شود مشخص گردد که کدام بسته ژنی مربوط به کدام صفت ظاهری است تا امکان و راه‌های ایجاد تغییر در آن شناسایی شود. چنین تغییری اگر به فراورده یا فرایند جدید و ارزشمند منجر شده باشد مورد حمایت نظام‌های حقوقی قرار می‌گیرد.

منابع:

[1] . “Phenotype”, in: Robert C. King et al., A Dictionary of Genetics, p. 333.

[2] . “Genotype”, in: MedTerms Medical Dictionary, MedicineNet, Inc. 2011, available at <http://www.medterms.com/script/ main/art.asp?articlekey=8472>, visited on Apr. 2011; Robert C. King, et al., op. cit., p 179.