تولید حیوانات تراریخته با مصارف دارویی و غذایی / دکتر مخبر دزفولی: تراریخته برای کمک به رفع فقر و گرسنگی است / جریان نفی فناوری مبنای علمی ندارد

به گزارش مرکز اطلاعات بیوتکنولوژی ایران، دکتر افشین آخوندزاده بستی استاد دانشگاه تهران و عضو وابسته فرهنگستان علوم پزشکی در نشست «فرآورده‌های غذایی تراریخته با منشأ دامی» که امروز در سالن کنفرانس فرهنگستان علوم برگزار شد با اشاره به وابستگی کشور به واردات بیش از 3 میلیارد دلار محصولات تراریخته و عدم تولید داخلی گفت: قانون ملی ایمنی زیستی پیش بینی لازم را درباره نظارت بر تولید و مصرف محصولات تراریخته انجام داده است و اشکالات موجود و وضعیت فعلی ناشی از نقص در اجرای کامل قانون است نه ماهیت و محتوای آن.

دکتر آخوندزاده افزود: نهادهای مسئول در حوزه محصولات تراریخته بر اساس قانون ملی ایمنی زیستی مصوب مجلس شورای اسلامی مشخص شده است که وزارت جهاد کشاورزی، وزارت بهداشت و سازمان حفاظت محیط زیست هستند. اما متأسفانه اقدامات اجرایی گذشته به ایجاد وحدت رویه منجر نشده است و ناهماهنگی در برخی دستگاه‌های اجرایی منجر به تشویش اذهان عمومی شده است.

وی با اشاره به اینکه برخی به عدم کشت یا کم بودن کشت تراریخته در برخی کشورهای اروپایی استناد می‌کنند گفت: یکی از دلایل کمتر بودن کشت تراریخته در تعداد معدودی از کشور های اروپایی این است که اقلام تراریخته رایج در دنیا (سویا ذرت و روغن های خوراکی) در اولویت تجارت بین المللی آن کشورها قرار ندارد. مثلا برخی کشورهای اروپایی اساسا تمایلی به کشت سویا حتی از نوع سنتی و غیر تراریخته آن ندارند و سایر محصولات کشاورزی اولویت دار آن ها هم معادل تراریخته ندارد که کشت کنند.

این استاد دانشگاه با ذکر وضعیت تولید دام تراریخته در جهان گفت: حیوانات مهندسی ژنتیک شده ابتدا در اواخر دهه 1970 تولید شدند. اولین دام مهندسی شده در سال 1985 تولید شد. با گذشت سی سال حیوانات تراریخته با اهداف مختلف از جمله تولید دارو تولید شده اند اما حیوان تراریخته با مصرف غذایی در حال حاضر محدود به یک نوع ماهی تراریخته با عملکرد و رشد سریع است که سال گذشته در امریکا مجوز تولید تجاری دریافت کرده است.

وی گفت: برخی حیوانات تراریخته برای تولید دارو های زیست پزشکی ایجاد شده اند. بزهای تراریخته تولید کننده آنتی ترومبین III انسانی، خرگوش های تولید کننده داروی Ruconest، جوجه های تولید کننده Sebelipase Alpha  در خارج از اروپا مورد تایید قرار گرفته اند.

وی در پاسخ به پرسش یکی از حضار درباره جمع بندی مطالعات انجام شده درباره سلامت محصولات تراریخته برای مصرف کننده و شبهاتی که در این باره مطرح می‌شود گفت: شواهدی مبنی بر انتقال میکرو آر.ان.ای و ژن اصلاح شده از جاندار یا گیاه به انسان وجود ندارد. همین طور هیچ شاهدی نیست که نشان دهد اسید نوکلوئیک موجب سمیت در بدن مصرف کننده می شود. اگرچه مباحثی درباره پروتئین‌های حاصل بیان ژن که آیا آلرژن است یا خیر وجود دارد اما مطالعات این همانی که انجام شده است نشان داده است که از نظر اجزا و ترکیبات هیچ گونه اختلاف قابل توجهی بین گیاه تراریخته و معادل سنتی آن وجود ندارد.

جریان نفی فناوری مبنای علمی ندارد

در ادامه نشست دکتر سید شهرام شکرفروش متخصص بهداشت مواد غذایی و استاد دانشکده دامپزشکی دانشگاه شیراز و پژوهشگر برتر کشوری با بیان اینکه جمع‌بندی مطالب مطرح شده در این نشست این بود که تا کنون مستندی برای اینکه اینها بیماری‌زا هستند وجود ندارد گفت: یک بحث تکنولوژی تولید محصولات تراریخته است که هیچ مشکلی درباره آن وجود ندارد. دیگری محصولات این فناوری هستند که به صورت موردی مورد بررسی قرار می‌گیرد.

وی با انتقاد از شیوه ژورنالیستی طرح مباحث گفت: همکاران ارگانیک را جایگزین تراریخته قرار دادند، اما اینکه ارگانیک چیست، کاربرد آن کدام است، چقدر هزینه تولید آن است، چه مشکلی را قادر است حل کند و چه میزان امنیت غذایی جهان را تأمین می‌کند نیاز به مطالعه دارد که بحثی جدای از موضوع این جلسه است. در این جلسات باید فقط علمی سخن گفته شود.

وی مهندسی ژنتیک و تراریخته را یک فناوری نو برای رفع مشکل امنیت غذایی جهان دانست و گفت: این هم یک تکنولوژی است مانند برق، نئون، پلاستیک، رنگ، الیاف‌های مصنوعی، بنزین و سوخت‌های فسلیلی که ما روزانه استفاده می‌کنیم. هر کدام از این فناوری‌ها استانداردها و الزاماتی دارد که رعایت می‌شود. اینکه ما روی یک فناوری خط بکشیم و آن را نفی کنیم مبنای علمی ندارد.

محصولات تراریخته در کشورهای دیگر مصرف می‌شود

در ادامه این نشست، محمدرضا رضاپناه، دانشیار مؤسسه تحقیقات گیاه پزشکی و مدیر قطب ارگانیک کشور، بحث از محصولات تراریخته را مهم ارزیابی کرد و گفت: گروه دامپزشکی فرهنستان علوم به درستی به بحث مهم تراریخته وارد شده است؛ زیرا محصولات تراریخته در کشورهای جهان به مصرف دام هم می‌رسد و امیدوارم حاصل این جلسات نتایج خوبی را برای ارشاد رسانه‌ها و مراکز علمی داشته باشد.

وی با اشاره به اینکه مسئله تراریخته و ارگانیک یک معادله چندگانه است و نباید آن را سیاه و سفید دید افزود: گفته شد که به میزان 10 میلیون تن با ارزش 3 میلیارد دلار محصولات تراریخته به کشور وارد می‌شود که حدود 10 درصد تولیدات کشور است که جزء محصولات با ارزش افزوده هم هست. در سوی دیگر این معادله حدود یک دهم درصد محصولات ارگانیک در کشور تولید می‌شود که این میزان باید با حمایت‌های کافی تا سطح یک درصد که متوسط جهانی است افزایش یابد.

وی با تأکید بر ضرورت بسط مطالعات و ارائه راهکار درباره تأمین امنیت غذایی خواستار کمک ویژه به قطب علمی ارگانیک در این راستا شد.

دکتر مخبر دزفولی: با فناوری نمی‌شود مخالفت کرد / تراریخته برای کمک به رفع فقر و گرسنگی است

در بخش دیگری از این نشست دکتر مخبر دزفولی دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی با تأکید بر اینکه باید سهم و جایگاه تراریخته را در کشور مشخص کنیم گفت: گزارش‌های ستاد بیوتکنولوژی و وزارت کشاورزی را دریافت کرده‌ایم که طرفدار تولید ملی تراریخته به ویژه برنج تراریخته هستند. بر این اساس باید برنامه عالمانه‌ای را در کشور طراحی کنیم.

وی با انتقاد از سیاه و سفید کردن مسئله تراریخته در رسانه‌ها افزود: با تکنولوژی نمی‌شود مخالفت کرد. این یک تکنولوژی جدیدی است که در دنیا برای رفع فقر و گرسنگی ابداع شده است. پس باید برنامه ملی برای امنیت غذایی آینده کشور داشته باشیم و این طور نشست‌ها می‌تواند پیش نیازی برای برنامه ریزی باشد.

وی با اشاره به اینکه گفته می‌شود محصولات تراریخته در اروپا ممنوع است گفت: اروپا منع کلی نکرده است چون نود و چند درصد ذرت و سویای جهان تراریخته است و اروپا هم از آن مصرف می‌کند.

عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی افزود: من نه طرفدار کسانی که صددرصد رد می‌کنند و نه طرفدار کسانی که صد درصد موافق هستند. نباید گفت به صرف اینکه محصولی تراریخته است باید منع مصرف داشته باشد و برای بسیاری از محصولات تراریخته عوارضی مشاهده نشده است.

رسانه‌های استکبار علیه فناوری شبهه‌افکنی می‌کنند تا انحصار ایجاد کنند / اسناد بالادستی متعدد تولید تراریخته را تکلیف کرده‌اند

در ادامه دکتر مهدی معلی پژوهشگر پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی با اشاره به تلاش استکبار برای انحصار فناوری گفت: رسانه‌های سلطه مطالب بی اساس زیادی علیه این فناوری در جهان منتشر کردند که برای فریب نخوردن باید صرفا به گزارش‌های رسمی رجوع شود؛ به ویژه که در میان جریان رسانه‌ای ضد این فناوری رسانه‌های صهیونیستی و جریان سلطه مثل نیویورک تایمز و رویترز و بنیاد صهیونیستی صلح سبز منبع انتشار بسیاری از مطالب بی‌اساس هستند و اخیرا بی بی سی فارسی هم از اینکه کشور به سمت تولید ملی این محصولات حرکت می‌کند اظهار نگرانی کرده و به این جریان پیوسته است.

پژوهشگر پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی افزود: محصولات تراریخته طبق همه استانداردها و طبق نظر سازمان‌های غذا و داروی همه کشورها سالم است. همان طور که دکتر قاضی زاده هاشمی وزیر بهداشت در کمیسیون بهداشت اعلام کرده است صحبت‌هایی که علیه تراریخته در برخی رسانه‌ها مطرح می‌شود غیر علمی و هیاهو است. دانشگاه علوم پزشکی یزد نیز در وزارت بهداشت آزمایشات کاملی صورت دادند درباره برنج تراریخته و سلامت آن را تأیید کردند.

وی با اشاره به یک نمونه از شبهات که درباره ممنوعیت مصرف تراریخته در کشورها مطرح می‌شود گفت: مثلا به اروپا اشاره شد در صورتی که اروپا در قوانین ممنوع نیست، 74 مجوز مصرف و کشت صادر کرده که اطلاعات آن در سایت کمیسیون اروپا موجود است. اروپا فقط سالانه 33 میلیون تن سویای تراریخته وارد می‌کند که 96 درصد از مصرف اروپا را شامل می‌شود.

این استاد حوزه و دانشگاه درباره مقالاتی که در مخالفت با این فناوری به آنها استناد می‌شود گفت: این طور مطالعات شاذ در همه حوزه‌ها وجود دارد. در این مواقع نهادهای متولی سلامت و سازمان‌های غذا و دارو مرجع جمع بندی مطالعات صورت گرفته در یک حوزه خاص هستند. درباره تراریخته هم هیچ نهاد متولی و سازمان غذا و دارو را در جهان نداریم که یکی از این مطالعات ادعایی را تأیید کند و این مقالات دارای اشکالات متعدد هستند و بعضا به همین دلیل ریترکت شده‌اند.

معلی تقویت تولید ملی از طریق مهندسی ژنتیک و تراریخته را تکلیف قانونی کشور در اسناد مختلف از سال 79 دانست و گفت: سیاست‌های کلی و بلندمدت جمهوری اسلامی ایران (مصوب 3/11/1379)، سند ملی زیست‌فناوری (1384) و راهبردهای اجرایی آن (1386) مصوب شورای عالی انقلاب فرهنگی و قانون ملی ایمنی زیستی (ماده 2) این تکالیف قانونی را بیان کرده‌اند و چارچوب نظارتی هم مشخص کرده‌اند. چرا اجازه می‌دهیم بیست سال این تکالیف قانونی و تولید ملی را با شبهات بی‌اساس معطل نگه دارند. در حالی که واردات غذای کشور از سال 1385 تا 1392 بیش از پنج برابر شده است تا کی باید جلوی تولید ملی را بگیریم. آن هم با این بیان عوامانه که اول ثابت شود که فلان عارضه ادعایی وجود ندارد؟ اساتید فن مستحضر هستند علم هیچ گاه عدم وجود چیزی را اثبات نمی‌کند بلکه صرفا گزارش می‌کند عارضه‌ای مشاهده نشد و بر همین اساس در تمام حوزه‌های مرتبط با سلامت و غذا و دارو عمل می‌شود.

معلی در پاسخ به سخنان یکی از حضار که گفته بود اگرچه ضرری از محصولات تراریخته اثبات نشده است ولی ممکن است در آینده ضرری کشف شود گفت: محصولات تراریخته با طی کردن ارزیابی‌های دقیق سلامت مجوز کشت و مصرف از سازمان‌های متولی سلامت همه کشورها گرفته‌اند و با وجود کشت و مصرف 185 میلیون هکتار محصولات غذایی طی بیست سال هیچ عوارضی از مصرف آنها مشاهده نشده است. این منطق را هیچ علمی نمی‌پذیرد و با این منطق به دلیل این طور احتمالات باید همه فناوری‌های نو و قدیمی را تعطیل کنیم.

وی با گرفتن تأیید از دکتر رضاپناه رئیس قطب علمی ارگانیک ایران درباره اینکه برخی سموم ارگانیک مانند روتنون پس از سالها مصرف مضر شناخته و ممنوع شدند گفت: با منطقی که این دوست عزیز مطرح کردند کشاورزی ارگانیک هم تعطیل خواهد شد.