معاون پژوهش و فناوری دانشگاه گیلان: رتبه بندی ها ابزاری برای اصلاح مسیر و حرکت در راستای توسعه علمی است

به گزارش پایگاه اطلاع رسانی بیوتکنولوژی ایران به نقل از روابط عمومی دانشگاه گیلان، با توجه به ارتقاء جایگاه دانشگاه گیلان به گروه اول رتبه‌بندی دانشگاه ها و مؤسسات پژوهشی کشور که بر اساس جدیدترین رتبه بندی پایگاه استنادی علوم جهان اسلام(ISC) اعلام شده است روابط عمومی دانشگاه گیلان گفتگویی را با دکتر سید ضیاالدین میرحسینی معاون پژوهش و فناوری انجام داده است که توجه شما را به خواندن آن جلب می کنیم.

لطفا در ابتدا یک مقدمه کلی در ارتباط با اهمیت رتبه بندی ها در ایران و جهان ارائه دهید.

توجه به اهمیت برندسازی دانشگاه ها در عصر رقابتی و پیچیدة کنونی که رشد سریع مؤسسه های آموزش عالی و محوشدن مرزبندی های جهانی را سبب شده است، شناساندن برند یک دانشگاه به ذینفعانش اهمیت ویژه ای می یابد. بنابراین، ایجاد تمایز و خلق برند قدرتمند دانشگاهی در فضای رقابتی آموزش عالی، ضروری است. با توجه به اهمیت این موضوع، بحث اندازه گیری ارزش ویژة دانشگاه در قالب نظام های رتبه بندی ملی و بین المللی بیش از پیش اهمیت پیدا کرده است.

در دنیا سازمان‌ها و نظام‌های علم‌سنجی، مسئولیت ارزیابی عملکرد دانشگاه‌ها در تمامی حوزه‌ها را بر عهده ‌دارند. برخی از این نظام‌ها ملی و برخی دیگر نیز بین‌المللی است که این رتبه‌بندی‌ها نشان‌دهنده اعتبار آموزشی، علمی، پژوهش و اثرگذاری دانشگاه ها در جامعه است.

دانشگاه گیلان در طی سال های اخیر تلاش نموده است تا جایگاه واقعی خود را در نظام های مختلف بین المللی مانند تایمز، گرین متریک، لایدن، شانگهای و … به خوبی نمایان کند که البته در بسیاری از آنها نیز توانسته است رتبه های درخور توجه ای در کشور و دنیا کسب نماید.

در داخل کشور پایگاه استنادی علوم جهان اسلام (ISC) به‌عنوان مهم‌ترین پایگاه استنادی در کشور از طرف وزارت علوم جهت بررسی و ارزیابی فعالیت های دانشگاه ها و موسسات پژوهشی کشور است. علاوه بر آن isc اقدام به رتبه بندی دانشگاه های خارجی نیز نموده است که هر ساله نتایج اریابی داخلی و خارجی جداگانه اعلام می شود.

جایگاه دانشگاه گیلان در آخرین رتبه بندی ISC چگونه است؟

بر اساس نتایج ارزیابی اعلام شده توسط پایگاه استنادی علوم جهان اسلام (ISC) در سال 1399، پس از بررسی 103 دانشگاه کشور بر مبنای شاخص های رتبه بندی مصوب وزارت علوم، دانشگاه گیلان در گروه اول این رتبه بندی(15-1) و در بین 15 دانشگاه برتر از کل دانشگاه های کشور (صنعتی و جامع) قرار گرفته است. در این دسته که بخش “درهمکرد” نامیده شده است، 10 دانشگاه جامع و 5 دانشگاه صنعتی کشور قرار دارند.

رتبه بندی صورت گرفته توسط ISC با چه شاخص ها و سنجه هایی و با چه روش شناسی انجام گرفت؟

از اواخر سال 1398 با ابلاغ رسمی وزیر علوم، تحقیقات و فناوری عملاً ارزیابی و رتبه بندی دانشگاه‌ها و موسسات پژوهشی کشور را با شاخص‌ها و معیارهای مصوب کارگروه تخصصی رتبه بندی در وزارت علوم آغاز کرد.

هرچند در طول ۱۰ سال گذشته رتبه بندی دانشگاه‌ها و موسسات پژوهشی کشور توسط گروه رتبه بندی پایگاه استنادی علوم جهان اسلام انجام می‌شد اما در سال 1399 رتبه بندی و ارزیابی دانشگاه‌های دولتی تحت نظارت وزارت علوم با معیارها و شاخص‌های جدید و نیز روش‌شناسی کاملاً متفاوت نسبت به قبل و نیز با هماهنگی و نظارت کامل کارگروه تخصصی رتبه بندی در وزرات عتف توسط پایگاه استنادی علوم جهان اسلام ( ISC ) انجام گرفت و نتایج آن اعلام شد که بر اساس روش شناسی جدید، رتبه‌بندی دانشگاه های کشور در گروه‌بندی‌های کنونی، با توجه به معیارهای جدول زیر، آموزش(30%)، پژوهش(25%)، فناوری و نوآوری(20%)، بین الملل سازی(10%)، اثرگذاری اقتصادی(10%)، خدمات اجتماعی، زیرساخت و تسهیلات(5%)حاصل از عملکرد دانشگاه ها در سال های 1395 الی 1397 به دست آمده است. این معیارهای اصلی هر کدام به تعدادی شاخص اصلی و زیر شاخص تقسیم شده اند که عملکرد دانشگاه ها در هرکدام از آنها به صورت جداگانه و دقیق ارزیابی شده است.

تعداد شاخص‌های به کار گرفته شده در رتبه بندی جدید ۱۰۴ شاخص و زیرشاخص است که در جدول زیر بر اساس هر معیار اصلی نشان داده شده است. مثلا در معیار آموزش به شاخص های اعضا هیات علمی و مرتبه، کیفیت دانشجویان، نوآوری در آموزش، مهارت افزایی و اشتغال دانش آموختگان توجه شده است. در معیار پژوهش به دستاوردهای پژوهشی مانند مقاله، پایان نامه، نشریات و کتاب و میزان استناد به آنها، توجه ویژه ای شده است. در معیار فناوری به امور مربوط به تجاری سازی فعالیت های پژوهشی، ثبت اختراع، ارتباط با جامعه و صنعت و تعداد قراردادهای برون سازمانی و اشاره شده است. در معیار بین الملل سازی به شاخص هایی چون سفرها و فرصت مطالعاتی اشاره شده است.

وجه تمایز رتبه بندی جدید صورت گرفته نسبت به روش های قبلی چیست؟

هر چند تلاش و کوشش‌های بی نظیر تمامی دانشگاه‌ها و موسسات پژوهشی در رشد و شتاب علمی در عرصه‌های بین‌المللی به خصوص در سال‌های اخیر و همزمان با تشدید تحریم‌های بین المللی قابل تقدیر است، با این حال بر اساس اسناد بالادستی نظیر نقشه جامع علمی کشور و سیاست‌های کلان علم و فناوری ضرورت توجه و تاکید بر تمام ابعاد توسعه علمی و ماموریت‌های چند جانبه دانشگاه‌ها به خصوص تاکید به نقش و حضور دانشگاه‌ها و موسسات پژوهشی کشور در جامعه، اثر گذاری اقتصادی و اجتماعی، توجه به مهارت افزایی و کار آفرینی، توسعه و گسترش شرکت‌های دانش‌بنیان و اشتغال‌زایی، بین المللی سازی آموزش عالی و مشارکت‌های بین المللی در آموزش و پژوهش، تاکید به ترویج فرهنگ شاگرد‌پروری و مسایل فرهنگی و اسلامی و حضور پر رنگ اساتید و دانشجویان در کرسی‌های نظریه پردازی و غیره سبب می‌شود به مساله رتبه بندی و ارزیابی دانشگاه‌ها به صورت متمایزی نگریسته شود.

بر اساس روش شناسی جدید و بر مبنای شاخص‌های مصوب کارگروه تخصصی رتبه بندی در وزارت علوم، اطلاعات مورد نیاز رتبه بندی دانشگاه‌ها و موسسات پژوهشی از سه طریق جمع آوری شده است: اطلاعات پژوهشی که جمع آوری آن بر عهده گروه رتبه بندی پایگاه استنادی جهان اسلام می‌باشد، خود اظهاری دانشگاه‌ها که از طریق تکمیل پرسشنامه الکترونیکی رتبه بندی توسط رابطین محترم در دانشگاه‌ها به دست می‌آید و نیز برخی اطلاعات آموزشی که از طریق وزارت علوم یا سازمان‌های زیر مجموعه در اختیار گروه رتبه بندی قرار داده می‌شود.

در سال 1399 چه تعداد دانشگاه ها و در چند دسته مورد ارزیابی قرار گرفتند؟

در رتبه بندی سال 1399، مجموعاً تعداد ۱۰۳ دانشگاه حضور داشتند که اطلاعات آنها مورد بررسی و ارزیابی قرار گرفت و بر اساس ماموریت هر یک دسته بندی شده و مورد رتبه بندی قرار گرفته‌اند. همچنین تفاوت این دسته بندی با رتبه بندی سال‌های پیش، در دسته بندی دانشگاه‌های علوم کشاورزی به صورت مستقل می‌باشد.

نتایج رتبه بندی سال 1399 با توجه به تصمیم کارگروه تخصصی رتبه بندی بر اساس چند بخش مختلف از جمله دانشگاه‌های جامع، دانشگاه‌های صنعتی، دانشگاه‌های علوم کشاورزی و هنر و نیز به صورت درهمکرد دانشگاه‌های جامع و صنعتی محاسبه و منظور شده است.

در هر بخش با توجه به نزدیک بودن امتیازات و نیز رتبه‌های دانشگاه‌ها انتخاب بازه‌های رتبه‌ای به جای رتبه مطلق پیشنهاد و اجرا شده و بر این اساس، همه دانشگاه‌های حاضر در رتبه بندی به صورت بازه مشخص محاسبه و اعلام شده است.

برای تمام دانشگاه‌ها و مووسات اموزشی و پژوهشی تحت عنوان “درهمکرد” یا کلی تا رتبه 60 بازه‌های 15 تایی تعریف شده است. دسته اول 15 دانشگاه اول بوده که با توجه به امتیاز کسب شده در بازه رتبه‌ای (۱5-۱) قرار دارند، دسته دوم ۱5 دانشگاه دوم هستند که در بازه رتبه‌ای (3۰-۱6) قرار دارند، دسته سوم ۱5 دانشگاه سوم هستند که در بازه رتبه‌ای (45-3۱) قرار دارند و دسته چهارم ۱5 دانشگاهی هستند که در بازه رتبه‌ای (6۰-46) قرار دارند و سایر دانشگاه‌ها در دسته پنجم و در رتبه 6۱+ قرار می‌گیرند.

برای تمام دانشگاه‌های جامع تا رتبه ۴۰، بازه‌های ۱۰ تایی تعریف شده است. دسته اول ۱۰ دانشگاه اول بوده که با توجه به امتیاز کسب شده در بازه رتبه‌ای (۱۰-۱) قرار دارند، دسته دوم ۱۰ دانشگاه دوم هستند که در بازه رتبه‌ای (۲۰-۱۱) قرار دارند، دسته سوم ۱۰ دانشگاه سوم هستند که در بازه رتبه‌ای (۳۰-۲۱) قرار دارند و دسته چهارم ۱۰ دانشگاهی هستند که در بازه رتبه‌ای (۴۰-۳۱) قرار دارند و سایر دانشگاه‌ها در دسته پنجم و در رتبه ۴۱+ قرار می‌گیرند.

و سخن پایانی؟

اساسا برای دانشگاه ها، رتبه بندی نباید به یک هدف تبدیل شود بلکه ابزاری است که دانشگاه ها و موسسات پژوهشی را در طی مسیر پیموده شده راهنمایی کند و با اطلاع از نقاط قوت و ضعف خود امکان اصلاح مسیر و بخصوص حرکت در راستای توسعه علمی همه جانبه سازمان و در نتیجه کشور را مشخص نماید. تاکید می کنم که وجود دانشگاه ها و مراکز آموزش عالی در هر جایگاه و رتبه موجب کاهش ارزش آنها نخواهد شد و قطعا با تاکید بر نقاط قوت و برطرف نمودن نقاط ضعف قادر خواهند بود در مسیر ماموریت همه جانبه خود ادامه دهند.

در پایان هم از تمامی دانشگاهیان دانشگاه گیلان که تلاش های اثربخش آنان در بخش های مختلف منجر به ارتقاء جایگاه دانشگاه گیلان به گروه اول رتبه‌بندی دانشگاه ها و مؤسسات پژوهشی کشور شد صمیمانه تقدیر و تشکر می نمایم.