اهمیت بیوتکنولوژی و تولید محصولات تراریخته

نظر مقام معظم رهبری و علم بیوتکنولوژی

ایشان در دیدار اتحادیه انجمن‌های اسلامی در تاریخ 1395/2/1 فرمودند: اگر در مقابل این قدرت‌ها (امریکا و استکبار جهانی) کوتاه بیاییم، قطعا مخالفت خود را به پیشرفت‌ها در حوزه‌های زیست‌فناورری (بیوتکنولوژی) و نانو گسترش خواهند داد. زیرا آن‌ها با هرگونه پیشرفت علمی، اقتصادی و تمدنی جمهوری اسلامی ایران مخالف هستند.

اهمیت بیوتکنولوژی و تولید محصولات تراریخته

رشد سریع جمعیت و محدودیت منابع، نسل بشر را با خطر گرسنگی و کمبود امکانات بهداشتی مواجه نموده است. بر اساس گزارشات سازمان ملل، 800 میلیون نفر (14 درصد) از جمعیت جهان دچار فقر غذایی هستند که تا سال 2020 به یک میلیارد نفر خواهند رسید. اما تحولات گسترده علمی و تکنولوژیک جهان در قرن 21، به خصوص در حوزه زیست‌فناوری (بیوتکنولوژی)، امروزه امیدهای فراوانی را در دل دولت مردان کشورهای جهان ایجاد کرده است. بیوتکنولوژی با ارایه مسیرهای راهبردی، این امید را به‌وجود آورده‌ است که می‌توان جهان را از کابوس فقر و گرسنگی رها ساخته و امنیت غذایی و بهداشتی را برای جهانیان به ارمغان آورد. بر اساس پیش‏بینی‏ های بسیاری از متخصصین و صاحب‌نظران از جمله انجمن بین ‏المللی علم و توسعه، جمعیت جهان در سال 2050 به 9 میلیارد نفر خواهد رسید و میزان تولیدات غذایی باید در آن زمان به سه برابر مقدار کنونی افزایش یابد که با توجه به افزایش میزان خشکسالی‌های متعدد پدید آمده در جهان و بویژه در ایران بدون استفاده از علم بیوتکنولوژی و تولید محصولات تراریخته مقاوم به خشکی میسر نخواهد بود.

اثرات اقتصادی کشت محصولات تراریخته

فرابررسی جامعی در سال ۲۰۱۴ در دانشگاه گاتینگن آلمان بر روی اثرات اقتصادی محصولات تراریخته انجام گرفت و نتایج آن در مجله معتبر PLOS ONE  منتشر شد. در این فرابررسی (Meta Analysis)، از نتایج حاصل از ۱۴۷ مقاله معتبر علمی منتشر شده در مورد اثرات گیاهان تراریخته‌ی پرمصرف مانند سویا، ذرت و پنبه استفاده شده ‌است. این فرابررسی نشان داد که کشت گیاهان تراریخته بطور متوسط توانسته‌ مصرف آفت‌کش‌های شیمیایی را تا ۳۷ درصد کاهش دهد و باعث افزایش عملکرد زراعی تا ۲۲ درصد و افزایش سود کشاورز تا ۶۸ درصد شود.

همچنین طی یک مطالعه جامع علمی که در سال 2017 در کشور انگلستان انتشار یافت به بررسی اثرات اقتصادی گیاهان تراریخته بین سال‌های 1996 تا 2015 پرداخته شده است. در این بررسی عوامل مختلف اقتصادی مورد بررسی قرار گرفته است. طبق این مطالعه در سال 2015 سود مستقیم حاصل از کشت گیاهان تراریخته به ارزش 4/15 میلیارد دلار برآورد شده است. این مقدار معادل 2/5 درصد افزایش تولیدات جهانی فقط از طریق کشت چهار محصول اصلی سویا، ذرت، کلزا و پنبه می‌باشد. از سال 1996 تا 2015 میزان افزایش سود کشت و کار گیاهان تراریخته به 8/167 میلیارد دلار رسیده است.

اثرات زیست‌محیطی و کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای

از مزایای کشت گیاهان تراریخته کاهش میزان گازهای گلخانه‌ای می‌باشد که از سه طریق امکان پذیر است:

• کاهش میزان مصرف سوخت فسیلی به دلیل استفاده نکردن از ادوات کشاورزی برای سمپاشی که نتیجه آن جلوگیری از انتشار گاز دی‌اکسیدکربن (₂CO) به اتمسفر می‌شود. در سال 2015 این مقدار معادل 2819 میلیون کیلوگرم کاهش گاز دی‌اکسیدکربن و کاهش میزان 1056 میلیون لیتر سوخت در جهان می‌باشد.
• حفظ اراضی به دلیل عدم تغییر کاربری جنگل‌ها و مراتع به زمین زراعی. طی سال‌های 1996- 2014 به دلیل عملکرد بالای گیاهان تراریخته، بالغ بر 152 میلیون هکتار از جنگل‌ها و مراتع را از تغییر کاربری حفظ کرده‌اند.
• استفاده از سیستم عملیات کشاورزی بدون شخم یا شخم حداقل که سبب کاهش میزان مصرف سوخت ادوات کشاورزی برای عملیات شخم می‌شود. اتخاذ این سبک از عملیات کشاورزی در ایالات متحده در سال 2015 سبب کاهش 21060 میلیون کیلوگرم انتشار گاز ₂CO شده است. در سال 2015 به دلیل کاهش مصرف سوخت و جلوگیری از انتشار گاز ₂CO به اتمسفر معادل حذف 88/11 میلیون اتومبیل شخصی از سطح جاده‌ها شده است.

سلامت جامعه و کشت محصولات تراریخته

طبق اعلام رسمی در سایت سازمان بهداشت جهانی (WHO) مصرف سموم شیمیایی کشاورزی اصلی‌ترین عامل بروز انواع سرطان در جهان می‌باشد. همچنین طی اعلام دانشگاه علوم پزشکی مازندران تعداد مبتلایان به سرطان در کشور سالیانه حدود 70 هزار نفر می‌باشد. این آمار حاکی از آن است که سالانه در ایران حدود 27 هزار تن سموم کشاورزی در زمین‌های کشاورزی مصرف می‌گردد و هر ایرانی در سال حدود 400 گرم سم مصرف می‌کند. لذا با توجه به اینکه کشت محصولات تراریخته در جهان سبب کاهش 37 درصدی استفاده از سموم شیمیایی آفت‌کش شده است، می‌‌توان با تولید ملی محصولات تراریخته سلامت و امنیت غذایی کشور را تامین نماییم.

بزرگترین مانع در جهت تولید ملی محصولات تراریخته

یکی از بزرگترین مشکلات حالحاضر مباحث روز محصولات تراریخته متاسفانه صحبت‌های غیرکارشناسی عده‌ای از افراد غیرمتخصص می‌باشد. در بسیاری مواقع مشاهده شده این افراد حتی ساده‌ترین مفاهیم علم ژنتیک را نمی‌دانند ولی با جسارت تمام در زمینه علوم مهندسی‌ژنتیک در مجامع عمومی اظهار نظر نموده و سبب گسترش شایعات در میان جامعه می‌شوند و مانعی بر تولید ملی این محصولات ارزشمند در داخل کشور بوسیله دانشمندان عرصه بیوتکنولوژی می‌گردند.  

دکتر امین صادقی، متخصص بیوتکنولوژی کشاورزی
منبع: هفته نامه راه توسعه، شماره هشتم