190 کشور جهان مصرف کننده محصولات تراریخته هستند

اخیرا نماینده مردم رشت در مجلس شورای اسلامی مطالبی را در خصوص محصولات تراریخته و برنج تراریخته مطرح کرده است. جهت بررسی صحبت‌های ایشان در خصوص محصولات تراریخته، پایگاه اطلاع‌رسانی بیوتکنولوژی ایران یک گفتگوی اختصاصی با دکتر سمیرا کهک، دبیر شورای مشورتی مرجع ملی ایمنی زیستی ترتیب داده است.

** اخیرا دکتر حسن جوریابی نماینده مردم رشت بیان کرده‌اند که کشورهای تولید کننده محصولات تراریخته خود این محصولات را مصرف نمی‌کنند، آیا این مطلب صحت دارد؟

بسیار سوال خوبیست چون متاسفانه من هم خیلی جاها این موضوع را می‌شنوم و در کمال احترامی که برای این عزیز بزرگوار قائلم باید خدمتتان عرض کنم که این موضوع صحت ندارد. در واقع کشورهای تولید کننده این محصولات به‌ویژه کشور آمریکا، بزرگترین مصرف کنندگان این محصولات هستند و اصلا دلیلی هم ندارد که خود تولید کنندگان، این محصولات را مصرف نکنند! چرا که محصولات تراریخته سختگیرانه‌ترین استانداردها را برای کسب مجوز پشت سر می‌گذارند و به همین دلیل است که می‌توان از سلامتشان اطمینان داشت. در واقع محصولات تراریخته با اهداف مقدسی چون کاهش مصرف سموم آفت‌کش و کاهش خاک‌ورزی و یا حتی افزایش میزان ویتامین‌ها و مواد معدنی، تولید می‌شوند. طبیعی است که اولین طرفداران این محصولات، خود تولید کنندگانشان باشند. آمارهای واردات و صادرات محصولات غذایی و کشاورزی سالانه توسط سازمان خوارو بار جهانی منتشر می‌شود و این آمارها نشان نمی‌دهند که کشوری مثل آمریکا با سطح زیر کشت 34 میلیون هکتاری سویای تراریخته، سویای مورد نیاز خود را از کشورهای دیگر  وارد کند. آمارهای اینچنینی در مورد سایر محصولات تراریخته و سایر کشورهای تولید کننده نیز موجود است.

** دکتر جوریابی از مدافعان محصولات تراریخته در کشور سوال کرده‌اند که چرا کشورهای تولید کننده خود مصرف کننده محصولات تراریخته نیستند، لطفا به ما بگویید در حال حاضر چه کشور‌هایی محصولات تراریخته تولید می‌کنند؟

اول اینکه تقسیم‌بندی محققین کشور به مدافع و مهاجم در یک موضوع کاملا علمی، به نظر اینجانب درست نیست. دوم اینکه همانطور که در سوال اول خدمتتان عرض کردم، فرض اولیه سوال درست نیست. در واقع کشورهای تولید کننده محصولات تراریخته بزرگترین مصرف کنندگان همین محصولات هستند. تا انتهای سال 2017 محصولات تراریخته در 24 کشور جهان و در سطحی در حدود 190 میلیون هکتار کشت شدند و 190 کشور جهان هم مصرف کننده این محصولات هستند. کشورهای عمده تولید کننده محصولات تراریخته عبارتند از آمریکا، برزیل، آرژانتین، کانادا و هند. عمده محصولات تراریخته‌ای که در بازار تجارت جهانی قرار گرفته‌اند نیز عبارتند از سویا، کلزا، ذرت و پنبه.

** آیا مستنداتی وجود دارد که  چه مقدار از محصولات تراریخته در خود کشورهای تولید کننده این محصولات مصرف می‌شوند؟

شما تصور کنید کشوری مثل امریکا که بیش از 90 درصد سطح زیر کشت سویای آن تراریخته است، چطور می‌تواند مصرف کننده این محصول نباشد. تامین سویای مورد نیاز کشور آمریکا تنها با کمتر از 10 درصد باقیمانده دور از ذهن است! آمار واردات و صادرات محصولات کشاورزی سالانه توسط سازمان خوار و بار جهانی اعلام می‌شود و در این آمارها مشخص است که این کشور وارد کننده سویا نیست و تولیدات سویای تراریخته خود را خودش مصرف می‌کند. اصولا یکسری از محصولات تراریخته تولیدی در آمریکا به کشورهای دیگر صادر نمی‌شوند و آمریکا با تولید این محصولات تنها نیاز داخلی خود را تامین می‌کند.

** چه کشورهایی در دنیا محصولات تراریخته مصرف می کنند؟

همانطور که پیش از این نیز گفته شد تقریبا همه کشورهای جهان (چیزی در حدود 190 کشور) مصرف کننده محصولات تراریخته هستند.

** دکتر جوریابی در بخشی از سخنان خود اشاره کرده‌اند که ما نیازی به واردات برنج تراریخته به کشور نداریم. آیا پیش‌تر برنج تراریخته به کشورمان وارد می‎شده است؟ اساسا در دنیا برنج تراریخته تولید می‌شود؟

بر اساس آمارهای موجود، جمهوری اسلامی ایران، هرگز وارد کننده برنج تراریخته نبوده و نیست. اساسا برنج تراریخته در هیچ کجای دنیا به‌صورت تجاری کشت و تولید نمی شود. جالب‌تر اینکه اولین پژوهشگر تولید کننده برنج تراریخته که برنج تولیدی وی دارای قابلیت‌های تجاری نیز هست، یک محقق ایرانی است. برنج‌های تراریخته‌ای که در کشورهای دیگر دنیا و عمدتا چین تولید شده و مجوز دریافت کرده‌اند، فقط در حد آزمایشگاهی و گلخانه‌ای بوده‌اند و تجاری نشده‌اند.

** به نظر شما چرا نماینده محترم مردم رشت در مجلس از این مسئله بی‌اطلاع هستند؟ و تاکید کرده‌اند که نیازی به واردات برنج تراریخته به کشور وجود ندارد؟

متاسفانه هجمه و شایعات مختلف علیه این محصولات در جامعه تا حدی است که خب طبیعی است نمایندگان مجلس هم باور کنند! در این شرایطی که شبه‌دانشمندانی همچون ع. ک. سعی در تشویش اذهان عمومی، ارائه اطلاعات نادرست به مسئولین و تخریب یک فناوری دارند، وظیفه اطلاع‌رسانی دقیق و علمی بر عهده دانشمندان و پژوهشگران این حوزه در کشور وجود دارد. البته متاسفم که بگویم به نظر می‌رسد جامعه علمی کشور تا کنون  نتوانسته است به خوبی به وظیفه خود عمل کند که اینگونه اظهارنظرهایی از مسئولین می‌شنویم.

**  ممکن است به ما بگویید چه محصولات تراریخته‌ای در دنیا تولید می‌شود؟

عمده محصولات تراریخته‌ای که در بازار تجارت جهانی قرار گرفته‌اند عبارتند از سویا، کلزا، ذرت و پنبه. البته تنوع محصولات تولید شده بیشتر از این چهار مورد است. کشورهای آمریکا، برزیل، آرژانتین، کانادا و هند به ترتیب بیشترین سطح زیر کشت محصولات تراریخته را به خود اختصاص داده‌اند. از این میان هم آمریکا با 75 میلیون هکتار در صدر قرار دارد. 22 سال از کشت تجاری محصولات تراریخته در دنیا می‌گذرد و در طول این 22 سال روند تولید این محصولات رو به افزایش بوده است.

** آیا ما وارد کننده محصولات تراریخته هستیم؟

با وجود توان علمی تولید این محصولات در کشور، حدود 15 سال است که جمهوری اسلامی ایران وارد کننده این محصولات است.

** چه محصولاتی را وارد می کنیم؟

به طور عمده خوراک دام و روغن‌های نباتی مصرفی ما تراریخته است و از خارج از کشور وارد می‌شوند. این محصولات مشتمل بر سویا، ذرت، کلزا و پنبه هستند.

** آیا این محصولات تراریخته که وارد کشور می شوند مجوز مصرف دارند؟

اصولا موجودات زنده تغییر شکل یافته ژنتیکی یا همان تراریخته‌ها، در سه دسته‌بندی متفاوت، مجوز دریافت می‌کنند که مشتمل هستند بر غذای انسان، خوراک دام و کشت. بر اساس قانون جمهوری اسلامی ایران مصوب 1388 مجلس شورای اسلامی، سه دستگاه ذی‌صلاح مشتمل بر وزارت جهاد کشاورزی، وزارت بهداشت درمان و آموزش پزشکی و سازمان حفاظت محیط زیست جهت صدور مجوز در حوزه کشاورزی، سلامتی و محیط زیست انتخاب شده‌اند. واردات این محصولات نیز بر حسب نوع مصرف مستلزم کسب مجوز از هر یک از این سه دستگاه ذی‌صلاح است. به‌عنوان مثال محصول تراریخته‌ای که قرار است به مصرف غذای انسان برسد، باید از وزارت بهداشت درمان و آموزش پزشکی، مجوز دریافت کند. این وزارتخانه نیز بر اساس اطلاع اینجانب، شرایط سختگیرانه‌ای برای صدور مجوز دارد از جمله اینکه رخداد موردنظر باید از اتحادیه اروپا و نیز کشور صادر کننده، مجوز مصرف غذای انسان دریافت کرده باشد. وزارت جهاد کشاورزی و سازمان حفاظت محیط زیست نیز استانداردهای موردنظر خود را در حوزه‌های تخصصی خود دارند که بر اساس آن‌ها عمل می‌کنند.

** در قسمتی از صحبت‌هایتان فرمودید که این محصولات برای کسب مجوز استانداردهای سختگیرنه‌ای را باید سپری کنند و در نتیجه می‌توان از سلامت آن‌ها اطمینان داشت. آیا مستنداتی در رابطه با تایید ایمنی این محصولات وجود دارد؟

بله وجود دارد. مقالات علمی متعددی در این مورد وجود دارد. به عنوان مثال می‌توانم به چند مورد اشاره کنم. اولین مورد مقاله‌ای است که در مجله پلاس وان منتشر شده و با متاآنالیز 147 مقاله علمی به این نتیجه رسیده است که تولید محصولات تراریخته موجب کاهش 37 درصدی مصرف آفت‌کش‌های شیمیایی شده است. خب کاهش مصرف سموم شیمیایی هم به معنی غذای سالم‌تر و محیط زیست پاک‌تر است. از طرف دیگر سازمان بهداشت جهانی نیز اعلام کرده است که محصولات تراریخته‌ای که در بازار تجارت جهانی قرار دارند، ارزیابی‌های ایمنی زیستی خود را گذرانده‌اند و در نتیجه سلامت و ایمن هستند. یک تحقیق ده ساله در اروپا نیز نشان می‌دهد که جنبه‌های مختلف این محصولات از جمله سلامتی و زیست محیطی را مورد بررسی قرار داده است، در نهایت بر سلامت و ایمنی آن‌ها صحه گذاشته است. البته تحقیقاتی از این دست بسیارند.