کشاورزی بدون آب با استفاده از زیست فناوری نوین

کشاورزی بدون آب با استفاده از زیست فناوری نوین

الهام باقری‌راد* – نقشه و اطلس‌ فلات ایران را با آب ‌و ‌هوای بیابانی و نیمه‌بیابانی معرفی می‌کنند و بیش از 80 درصد کشور ما آب ‌و ‌هوای نیمه‌خشک و خشک دارد. در دهه‌های اخیر به دلیل مدیریت نادرست منابع آب و تخریب بخش‌های گسترده‌ای از جنگل‌ها و مراتع کشور، اقلیم ایران دچار صدمات جبران‌ناپذیری شده است که تغییرات اقلیمی وسیعی را در فصل‌های مختلف سال شاهد هستیم. بحران آب، گرم شدن هوا و تغییرات اقلیمی افزون بر ایران، بر سایر مناطق جهان نیز حاکم شده و به چالش‎های اصلی کره زمین و ساکنان آن تبدیل شده‌ است، به‌طوری‌که دانشمندان و متخصصان در همه کشورهای پیشرفته به دنبال راه‌های غلبه بر این مشکلات هستند. فناوری‌ نوین در زمینه‌های مختلف هر روز درهای امیدوارکننده‌ای را بر روی ما می‌گشاید و نوید زندگی آرام‌تری را به نسل‌های کنونی و آینده کره خاکی می‌دهد.

ایران نخستین کشور دنیاست که در آن کشاورزی و زراعت آغاز گردیده ‌است. تقریباً یک سوم زمین‌های ایران قابلیت کشاورزی را دارند اما به دلیل نامناسب بودن توزیع آب در بیشتر نواحی، در اکثریت زمین‌های قابل کشت در ایران کشت و زرعی انجام نمی‌شود. با وجود اینکه ایران کشور وسیعی است، رویهم‌ رفته خاک ایران برای کشاورزی در ابعاد بزرگ آنچنان مناسب نیست. تنها ۱۲٪ از مساحت ایران یعنی کمتر از ۲۰۰ هزار کیلومتر مربع تحت عملیات کشاورزی است. هنوز ۶۳٪ زمین‌های با ظرفیت کشت و زرع دست نخورده هستند.

دانشمندان امروزه با دستیابی به تکنولوژی نوین و مهندسی ژنتیک قادر به بهبود صفات گیاهان از جمله کیفیت برتر و ارزش تغذیه‌ای بالا و سلامت گیاهان و محیط‌زیست هستند. این گیاهان تراریخته نامیده می‌شوند. یکی از مهمترین مزایای برخی ارقام تراریخته توانایی بالای آن‎ها برای کشت در زمین‌های غیر قابل کاشت، کم محصول و بی‎آب است. در سایه فناوری نوین و محصولات تراریخته میزان مصرف آب، کود و استفاده از آفت‌کش‌های شیمیایی به میزان بسیار زیادی کاهش یافته است. با توجه به بحران آب در جهان و به خصوص در کشورمان ایران که در حدود 60 درصد اراضی آن را بیابان تشکیل داده، این توانایی قابل تامل است. با این حال متاسفانه در سال‎های اخیر شاهد هجمه‌های غوغا سالارانه برخی نهادهای ناموفق در حیطه وظایف تعیین شده قانونی خود در سیاه‎نمایی دستاوردهای انکار ناپذیر محصولات تراریخته و دسترنج دانشمندان بیوتکنولوژیست این مرز و بوم بوده‌ایم، هجمه‌های زیادی علیه گیاهان تراریخته در سطح کشور در حال گسترش است؛ جملاتی که با سیاه‎نمایی واقعیات علیه تولید این محصولات در کشور دست به مسموم کردن فضای علمی و متن جامعه می‌کنند. این درحالی است که چنین مخالفت‌هایی که هیچ اساس علمی ندارند و صرفا براساس تسویه‌حساب‌های جناحی یا سلیقه‌ای بنا نهاده شده است، نوعی دانایی‌ستیزی و فناوری‌هراسی محسوب می‌شود. نکته قابل تامل این است که با توجه به تمام این مخالفت‌ها، فناوری و مصرف محصولات تراریخته در کشور، سابقه 20 ساله دارد، هم اکنون محصولات تراریخته شامل دانه روغن، کنجاله سویا، ذرت، کلزا و پنبه به کشورمان وارد می‌شود و روزانه در حال استفاده از آن‎ها هستیم. با توجه به واردات محصولات تراریخته به کشور طی سالیان متمادی “مخالفت” با تولید این محصولات مساله‌ای سوال برانگیز است!!!!

نگاهی به آمار ارقام کشاورزی وارداتی به کشور خود گویای واقعیت است که چگونه برخی سودجویان با واردات بی‌رویه غذای اصلی مردم نه تنها به اقتصاد کشور آسیب می‌زنند بلکه کشور را بیش از بیش به بیگانگان وابسته می‌کنند و جلوی رشد و شکوفایی اقتصاد ایران را به بهای پر کردن جیب خود می‌گیرند. طبق آمار مستند، از عمده‌ترین محصولات واردات غذایی و کشاورزی ایران در سال ۱۳۹۲-۱۳۹۱ به شرح زیر بوده است: برنج (۲٫۳ میلیارد دلار)، کنجاله سویا (۱٫۸۲۷ میلیارد دلار)، دانه ذرت دامی (۱٫۵۲۶ میلیارد دلار)، گندم (۱٫۲۷۳ میلیارد دلار)، روغن خام سویا (۷۶۵٫۶ میلیون دلار)، که در حدود 90 درصد این روغن‌های خوراکی و خوراک دام وارداتی به کشور تراریخته بوده است. با این حال دولت چاره‌ای جز وارد کردن این محصولات به کشور ندارد زیرا 80 درصد دانه‌های روغنی تولید شده در جهان از ارقام تراریخته هستند. در حالیکه خوشبختانه امروز در کنار تربیت دانشجویان زیاد در علوم ژنتیک، پژوهشگران و موسسه‌های پژوهشی زیادی در کشور ایجاد شده است و دانشمندان این سرزمین در خلال مطالعات گسترده خود در زمینه زیست فناوری و مهندسی ژنتیک قادر به دستیابی به تکنولوژی جدید در زمینه تولید گونه‌های تراریخته مقاوم به آفات و خشکی از ارقام مهم کشاورزی شدند و به این ترتیب کشور قادر به تامین بخش مهمی از نیاز غذایی مردم است و از این حیث به خودکفایی خواهد رسید.

در سیاست‌های کلی برنامه چهارم توسعه، کسب فناوری، به ویژه فناوری‎های نو شامل ریز فناوری و فناوری‎های زیستی مورد تاکید قرار گرفته بود و جزئی از تکالیف ما به شمار می‌رفت. طبق قانون ایمنی زیستی سال 1388 که در مجلس شورای اسلامی تصویب شد، دولت مکلف به حمایت از تولید و مصرف محصولات تراریخته شده است. افزایش عملکرد تولیدات زراعی و باغی در واحد سطح “به کارگیری بذور مقاوم به خشکی و کم آبی”، اجرای طرح الگوی کشت متناسب با وضعیت خاک و آب از جمله اولویت‌های وزارت جهاد کشاورزی بوده است که نیل به این اهداف با توجه به بحران کم‌آبی کشور جز در سایه استفاده از فناوری زیستی و مهندسی ژنتیک مقدور نخواهد بود. مدل‌های قدیمی تحقیقات کشاورزی امروزه پاسخگوی نیاز جوامع نیستند و کشوری مثل ایران که با بی‌آبی مفرط روبرو است، مجبور به استفاده از فناوری‌های نوین است.

 با توجه به نیاز کشور به خودکفایی و بحث اقتصاد مقاومتی به فرموده رهبر انقلاب، فناوری نوین و مهندسی ژنتیک با معرفی ارقام مقاوم به خشکی و آفات به بخش کشاورزی کمک قابل توجهی به کشاورزان در جهت تولید محصولات پربازده در سطوح کم زیر کشت می‌کند. تولید محصولات مهندسی ژنتیک با رشد بیش از 100 برابری سطح زیر کشت گیاهان تراریخته در بیستمین سال تجاری‌سازی این محصولات در دنیا، نشان‌دهنده مزایای فراوان و استقبال و رغبت کشاورزان از کشت و تولید آن‎ها و رضایت مردم از مصرف این محصولات است. از مهمترین ویژگی محصولات تراریخته خوراکی و غیرخوراکی نبود بقایای سموم خطرناک، افزایش عملکرد و کاهش هزینه‌های تولید است. این محصولات از کیفیت بالاتر و قیمت ارزانتر نسبت به محصولات غیرتراریخته برخوردارند که برای هر قشری حتی کم درآمدها قابلیت مصرف داشته باشد. علت ارزانی قیمت محصولات تراریخته به معنای غیرکیفی بودن این محصولات نیست بلکه به دلیل استفاده نکردن از برخی نهاده‎ها همچون سم، هزینه‌های تولید کاهش می‌یابد، بنابراین این محصولات با قیمت مناسب‌تری به دست مصرف‌کنندگان می‌رسد.

*دکتری بیولوژی

منبع: ستاره صبح- 18 شهریور