علی ارجمند، عضو هیات رییسه انجمن ارگانیک، طی گفتگویی با خبرگزاری تسنیم، ادعاهایی را در خصوص مهندسی ژنتیک و محصولات تراریخته مطرح کرده است (گفتگوی وی را در اینجا بخوانید).

**همه شماره های سن در تسنیم را اینجا بخوانید.

سن در تسنیم در مطلبی دو قسمتی تحت عنوان «چه کسانی مهندسی ژنتیک را حرام اعلام کرده ­اند»، به ادعاهای ایشان پاسخ داده است. در شماره قبل از تلاش اقای ارجمند برای تفسیر به رای سیاست های کلی نظام، به نفع انجمن صنفی ارگانیک خواندیم. به ادعاهای ایشان در خصوص فتاوای مراجع معظم تقلید در ارتباط با مهندسی ژنتیک پاسخ دادیم و از حامیان واقعی کشاورزی ارگانیک در ایران نوشتیم.

 

قسمت اول را بخوانید:

سن در تسنیم- شماره هشتم/ چه کسانی مهندسی ژنتیک را حرام اعلام کردند؟ (قسمت ۱)

در این شماره در ادامه قسمت اول، به دیگر ادعاهای ایشان در همان مصاحبه پاسخ می دهیم:

بخش اول: تشویش اذهان مردم درباره محصولات تراریخته

آقای ارجمند عین‌الدین در بخشی از مصاحبه خود پرسیده است: «به استناد کدام گواهی‌ها و آزمایشات ادعا می‌کنند محصولات دستکاری شده ژنتیک ضرر معتنابهی ندارد؟!».

از کسی که در علوم جدید هیچ گونه تحصیلاتی ندارد انتظار نمی‌رود ولی مخاطبان فرهیخته‌ای که کمترین مطالعه در علوم طبیعی داشته باشند می‌دانند که ملاک در تمام آزمایشات تجربی و فرایندهای صدور مجوز مشاهده یا عدم مشاهده ضرر است. در علم تجربی هیچ گاه بی ضرری را اثبات نمی‌کنند! چنین رویکردی مانند آن است که دادگاه‌ها به جای اینکه اثبات طلب را از طلبکار بخواهند از مدیون بخواهند بدهکار نبودن خود را ثابت کند. این ادبیات علمی است که در متون علمی رعایت می‌شود ولی ممکن است در حالت عدم مشاهده ضرر، گاهی با تسامح و بیانی عامیانه گفته شود عدم ضرر محصول مورد نظر اثبات شد.

شایسته است آقای ارجمند عین‌الدین به جای مغالطه و فرار رو به جلو، توضیح دهند مخالفانی که دو دهه است با قدرت جلوی تولید داخلی را گرفته‌اند و کشور را به ورطه واردات چند میلیارد دلاری غذای مردم انداخته اند، چرا تا کنون نتوانسته‌اند حتی یک آزمایش که کوچک‌ترین ضرری از این محصولات نشان دهد دست و پا کنند؟ معمولا در مواقعی که چنین پرسش‌هایی مطرح می شود این جریان از نسبت‌دادن بیماری‌های مهلک به محصولات تراریخته عقب نشینی کرده و به ادعای احتمال کشف ضرری نامعلوم در آینده ای نامعلوم اکتفا می‌کند.

آقای ارجمند عین‌الدین کافی است به جای جستجو در گوگل و رسانه‌ها، به همراه یک مترجم به صفحه اینترنتی مربوط به اتاق تهاتر ایمنی زیستی بیش از ۱۷۰ کشور جهان سری بزنند و گواهی‌های سلامت و مستندات آزمایش محصولات تراریخته و مجوزهای صادره از سوی سازمان‌های غذا و دارو و سایر مراجع ذیصلاح کشورها را مشاهده کنند.

در این صورت مشاهده خواهد کرد که کشورهایی نظیر امریکا، کانادا، استرالیا، ژاپن، آرژانتین، برزیل، اتحادیه اروپا و دیگر کشورها برای صدها محصول تراریخته مجوز کشت و مصرف صادر کرده‌اند. وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی نیز بر اساس رویه خود مجوزهای لازم را صادر کرده است.

کشورهای دارای بیشترین مجوزهای تولید و مصرف تراریخته (منبع: James, 2018)

در مورد برنج تراریخته ایرانی علاوه بر مطالعات تولیدکننده داخلی آن در پژوهشگاه بیوتکنولوژی کشاورزی و ده‌ها دانشمند برجسته داخلی و خارجی و متخصصین حوزه های مختلف در دهه گذشته، چهار سال از مطالعات وزارت بهداشت در دانشگاه علوم پزشکی یزد می‌گذرد و نتایج اولیه این آزمایشات مبنی بر عدم تفاوت برنج تراریخته و غیر تراریخته از جنبه تأثیر بر سلامت اعلام شده‌است (1و2).  اگرچه این محصول پیش از این نیز در سال ۱۳۸۳ بر اساس چارچوب نظارتی و قوانین وقت مجوز کشت و مصرف دریافت کرده بود (3).

خواسته و تلاش اساتید ژنتیک و انجمن‌های علمی مرتبط در ۱۵ سال گذشته همواره بر اجرای اسناد بالادستی و قوانین مرتبط با این حوزه با هدف تقویت تولید ملی بوده و بکار بردن عنوان توهین‌آمیز “مدافع سرسخت آزادسازی بی‌چون و چرای تراریخته در ایران” که برای القای قانون‌گریز بودن دانشمندان کشور به کار رفته، به‌غایت دور از حقیقت و انصاف است.

اگرچه خود آقای ارجمند را شاید بتوان عضو جریان مخالف سرسخت «تولید ملی» محصولات تراریخته عنوان کرد. زیرا تا پیش از اینکه در سال 94 سخن از تولید داخلی برود و جنجال‌های علیه این فناوری کلید بخورد، این محصولات با حمایت همین جریان به کشور وارد می‌شد.

 در دو دهه گذشته و در دوره‌ای که انجمن‌های علمی و اساتید دانشگاه به افزایش واردات این محصولات همزمان با جلوگیری از تولید داخلی اعتراض داشتند، این جریان هرگز در مورد واردات میلیون‌ها تن محصولات تراریخته ابراز نگرانی نکردند و آن را مضر نمی‌دانستند و جنجال‌آفرینی را صرفا پس از اعلام قصد تولید ملی این محصولات در سال ۱۳۹۴ آغاز کردند.

آزادسازی بی چون و چرا هرگز نه تنها در مورد محصولات تراریخته، بلکه در مورد هیچ محصولی در دستور کار مسئولان و پژوهشگران نبوده است. برعکس، دانشمندان و انجمن‌های علمی با تدوین مقررات ایمنی زیستی و تأسیس انجمن ذیربط ایمنی زیستی پیشگام بوده و در دولت‌های نهم و دهم نیز با واردات این محصولات مخالفت کرده و هزینه آن را هم پرداخته‌اند.

بخش دوم: از تحریف فتوا تا تحریف احکام ابلاغی مقام عظمای ولایت

آقای «علی ارجمند عین‌الدین» که پیش از این تلاش کرده است با تاسی به برخی آیات قرآن نظر شخصی خود مبنی بر حرمت مهندسی‌ژنتیک را توجیه کند، بند مربوط به حمایت از محصولات ارگانیک در سیاست‌های کلی محیط‌زیست را نیز به معنای حذف مهندسی‌ژنتیک از عرصه کشاورزی دانسته است.

وی ادعا می‌کند این بند به معنای نفی مهندسی‌ژنتیک ارقام زراعی و تولید ملی محصولات تراریخته است! ممکن است آقای ارجمند به دلیل سمت خود در انجمن غیرعلمی و صنفی ارگانیک و عدم تخصص در حوزه کشاورزی، تحت تأثیر مطلق انگاری برخی سودجویان مدعی ارگانیک  قرار گرفته باشد، اما پاسخ به این ادعاها جهت تنویر افکار عمومی و جلوگیری از ایجاد ابهام و تناقض‌نمایی در قوانین و سیاست‌های کلی نظام ضروری است. این نگاه سیاه ‌وسفید و تفسیر ناموزون از سیاست‌های کلی محیط‌زیست به چند دلیل مردود است.

روش‌های مختلفی چون کشاورزی ارگانیک و مهندسی‌ژنتیک در سطح گسترده و تنوع بالای کشاورزی کشور مکمل یکدیگر بوده و هر یک پاسخگوی بخشی از چالش‌ها هستند. با توجه به همین واقعیت است که علاوه بر روش ارگانیک، بهره‌مندی کشور از مهندسی‌ژنتیک در عرصه کشاورزی و تولید محصولات تراریخته نیز در سیاست‌های کلی نظام و اسناد بالادستی و قوانین رسمی کشور بعنوان تکلیف بیان شده است.

در بند ۴ بخش منابع طبیعی سیاست‌های کلی و بلند مدت جمهوری اسلامی ایران ابلاغی ۱۳۷۹ (4)، «گسترش‌ تحقیقات‌ کاربردی‌ و فناوری‌های زیست‌ محیطی‌ و ژنتیکی‌ و اصلاح‌ گونه‌های‌ گیاهی‌ و حیوانی‌ متناسب‌ با شرایط محیطی‌ ایران‌»تأکید شده است.

پس از آن در بند ۶ اهداف میان‌مدت سند ملی زیست‌فناوری (مصوب ۱۳۸۴) نیز بهره‌مندی از مهندسی‌ژنتیک و تولید دست‌کم سه محصول تراریخته در میان‌مدت تکلیف شد.

در بخش «نتایج برنامه‌های راهبردی» این سند نیز «کاشت گیاهان تراریخته در کشور به‌میزان ۰٫۵ درصد از سطح زیرکشت این قبیل گیاهان تا پایان برنامه بلندمدت» بعنوان اهداف سند تکلیف شده است.

 بنابراین نگاه آقای ارجمند با سیاست‌های کلی نظام و اسناد بالادستی و قانون ملی ایمنی زیستی ناسازگار است. ماده ۲ قانون ملی ایمنی زیستی مصوب سال ۱۳۸۸ مجلس شورای اسلامی به همین‌صورت تولید ملی محصولات تراریخته را تکلیف کرده است.

++بیشتر بخوانید:

استلزامات بند ۸ سیاست‌های کلی محیط زیست در حوزه محصولات تراریخته

نظر این طلبه جوان در مورد عدم امکان جمع بین فناوری مهندسی ژنتیک و محصولات تراریخته از یک‌سو و محصولات ارگانیک از سوی دیگر در عرصه کشاورزی از رویه‌ها و واقعیت‌های حوزه کشاورزی نیز به‌دور است. همان‌طور که در نمودار زیر مشخص است، کشورهای دارنده بزرگ‌ترین بازار مصرف و تولید محصولات ارگانیک در جهان همچون آرژانتین، امریکا، استرالیا، اسپانیا و چین از کشورهای بزرگ تولیدکننده محصولات تراریخته نیز هستند.

نمودار ۱: بیشترین سطح زیر کشت محصولات ارگانیک در بین کشورهای جهان

 باید این نکته را نیز مد نظر قرار داد که از روش ارگانیک تنها در برخی شرایط و محصولات استفاده می‌شود زیرا در روش ارگانیک از جمله بدلیل افزایش آفت و کوچک بودن زمین‌های کشاورزی گاه عملکرد محصول به شدت کاهش می‌یابد (4). روشن است تحمیل کاهش عملکرد به تمامی بخش‌های کشاورزی موجب وارد آمدن فشار بیشتر به منابع طبیعی و آسیب به محیط‌زیست نیز خواهد شد. دقیقا به همین دلیل است که مقام معظم رهبری تاکید بر محصولات ارگانیک را نه در سیاست‌های کلی کشاورزی یا امنیت غذایی یا حتی سلامت بلکه هوشمندانه در سیاست‌های کلی محیط زیست بیان کرده‌اند.

از قضا آخرین یافته‌های سال ۲۰۱۶ دانشمندان سوئدی نیز نشان داده است که تنها مزیت محصولات ارگانیک کاهش ردپای زیست‌محیطی در برخی شرایط بوده است (5). وگرنه محصولات ارگانیک حتی ممکن است دارای آفلاتوکسین و سموم خطرناک سرطانزای بیشتری باشند، که می‌تواند امنیت غذایی را به مخاطره بیندازد که مستلزم وضع مقررات و مراقبت‌های ویژه است(6 و7 و 8).

++بیشتر بخوانید:

تحریف فتاوای رهبر معظم انقلاب درباره مهندسی‌ژنتیک و محصولات تراریخته

پیام بازدید مقام معظم رهبری از پژوهشکده رویانمقابله با پارانوئید مهندسی ژنتیک و تراریخته

 

در پایان خاطرنشان می‌شود، موضع آقای ارجمند علاوه بر اینکه از واقعیت‌های کارشناسی و علمی کشاورزی فاصله زیادی داشته و با اسناد بالادستی و قوانین و سیاست‌های نظام مغایرت دارد، مورد حمایت بی.بی.سی فارسی، صدای آمریکا و…  نیز بوده است. این رسانه های بیگانه نیز اخیرا و با افزایش احتمال تولید ملی محصولات تراریخته، با تکرار شبهات بی‌اساس نسبت به تولید ملی این محصولات در ایران و سلامت مردم ایران، اعلام نگرانی کرده اند (9).

مطمئنا مطالعه درباره نکات گفته شده به ویژه سیاست‌ها و قوانین جاری کشور و رویه‌های نوین کشاورزی در جهان موجب خواهد شد برخی جریان‌های سودجو نتوانند بیش از این از شأن و جایگاه آقای ارجمند در سازمان جهاد کشاورزی استان البرز سوء استفاده کنند.

 

متاسفانه جریان ضد فناوری موفق شده است در خبرگزای تسنیم نفوذ کند. این جریان با به راه انداختن پرونده سراسر کذب «مزرعه پدری»  در این خبرگزاری به تریبون قدرتمندی دست یافت و با سو استفاده از عنوان خبرگزاری ارزشمند تسنیم علاوه بر انتشار انبوهی از شایعات درون جامعه، موفق شد پژوهشگران  عرصه مهندسی ژنتیک را تحت فشار مضاعف قرار دهد.

این جریان تلاش می کند با شایعه پراکنی و ارعاب پژوهشگران و دانشمندان پیشکسوت این مرز و بوم،  در مسیر تولید ملی محصولات تراریخته سنگ اندازی کند و استمرار واردات همین محصولات را رقم بزند.
جای تعجب نیست که آن ها در  این هدف نامشروع از حمایت رسانه های معاند و کارشناسان قلم به مزد آنها نیز بی بهره نیستند.

 

++بیشتر بخوانید:
همراهی تسنیم و بی‌بی‌سی فارسی در دروغ‌پراکنی علیه پیشرفت کشور

منابع:

(1) https://irbic.ir/8381

(2) https://irbic.ir/8381

(3) https://irbic.ir/8846

(4) http://leader.ir/fa/content/2092

(5) Birgit Landquist et al. (2016). Litteraturstudie av miljöpåverkan från konventionellt och ekologiskt producerade livsmedel, Fokus på studier utförda med livscykelanalysmetodik, Livsmedelsverkets rapportserie nr 2/2016.

(6) Silva L, Fernández-Franzon M, Font G, Pena A, Silveira I, Lino C, Manes J. 2009. Analysis of fumonisins in corn-based food by liquid chromatography with fluorescence and mass spectrometry detectors. Food Chem. 112, 1031–۱۰۳۷

(7) Rubert J, Soriano J, Manes M, Soler C.  ۲۰۱۳b. Occurrence of fumonisins in organic and conventional cereal-based products commercialized in France, Germany and Spain. Food and Chemical Toxicology. 56, 387–۳۹۱; Tosun H, Arslan R.  ۲۰۱۳٫ Determination of aflatoxin B1 levels in organic spices and herbs . The Scientific World Journal. http://dx.doi.org/10.1155/2013/874093

(8) Tosun H, Arslan R.  ۲۰۱۳٫ Determination of aflatoxin B1 levels in organic spices and herbs . The Scientific World Journal. http://dx.doi.org/10.1155/2013/874093.

(9) www.bbc.com/persian/iran-41864417

 

*بدیهی است مخاطب این پرونده منحصرا دست اندرکاران واحد ذیربط تسنیم در تولید مطالب مجعول و کذب علیه محصولات تراریخته مانند مطالب زنجیره‎­ای “مزرعه پدری” یا “ایران-ایری-راکفلر” است و ربطی به کارکنان و مدیران زحتمکش به ویژه خبرنگاران صمیمی این رسانه و سایر بخش ها و واحدهای آن ندارد. امید است مدیریت ارشد این رسانه با خود پالایی، رسالت سنگین اطلاع رسانی صحیح، دقیق و منصفانه را در این حوزه نیز جاری و ساری کند.

 

بیشتر بخوانید:

سن در تسنیم شماره9-چه کسانی مهندسی ژنتیک را حرام اعلام کردند؟

سن در تسنیم شماره8-چه کسانی مهندسی ژنتیک را حرام اعلام کردند؟

سن در تسنیم شماره7- واکاوی یک گزارش دروغ: اخراج بخاطر نقد محصولات تراریخته(!)

سن در تسنیم شماره 6- “دم درآوردن” انسانها: افسانه یا واقعیت؟ (قسمت 2)

سن درتسنیم شماره 5-“دم درآوردن” انسانها: افسانه یا واقعیت؟ (قسمت 1)

سن در تسنیم شماره4-گوشت هیولای بلژیکی با طعم «شایعه»!

سن در تسنیم شماره3- تشکر از راکفلر؛ بختک «دروغ» بر سینه «علم»

سن در تسنیم شماره 2-از تقطیع تصاویر تا روایت واژگون از یک تجربه موفق

سن در تسنیم شماره1-اهمیت تولید ملی محصولات تراریخته در توسعه اقتصادی