مداخله افراد غیر متخصص در حوزه زیست فناوری

آنچه که متاسفانه در مورد مسئله محصولات تراریخته در جامعه ما بسیار مشهود است اظهارنظرهای غیر تخصصی و بدون پشتوانه علمی کافی است. با احترام به همه متخصین علوم کشاورزی خصوصا آنهایی که اگر دانش یک موضوع را ندارند در حوزه­ های تخصصی وارد نمی شوند؛ باید اذعان کنیم که سطح دانش و تخصص بعضی از افراد در مورد محصولات تراریخته آنقدر پائین است که بعضاً از درک موضوع مطرح شده نیز عاجز می ­مانند چه رسد به تحلیل آن.

اخیراً کتابی تحت عنوان ” مسئله محصولات تراریخته در ایران” به چاپ رسیده است. با تمام احترام به نویسنده این کتاب، باید عنوان کرد صرف­نظر از ادعاهای غیر کارشناسی در مورد اثرات زیست محیطی محصولات تراریخته که موجب تشویش افکارعمومی و تحریک احساسات خواهد شد؛ ثمری غیر از بدبینی مردم نسبت به متخصصان دلسوز کشور و همچنین دلسردی این دانشمندان که به دنبال«ایفای نقش در شکستن مرزهای جهانی دانش» هستند نخواهد داشت. چرا باید هر کسی به خود حق دهد که در موارد کاملاً تخصصی اظهار نظر کند؟ چرا متخصصین دلسوز و ولایت­مدار این کشور بعد از سال­ها تحقیق و پژوهش به عنوان نفوذی دشمن معرفی شوند؟ البته که دانش­ پژوهان در حوزه محصولات تراریخته به خصوص نسل جوان هیچ­گاه مرعوب صحبت­های اینان نخواهند شد چرا که دلگرمی این نیروها، حمایت­های مقام معظم رهبری است که می­فرماید: “آینده کشور به برکت اهداف، شعارها و حرکت انقلابی جامعه و حضور انبوه نخبگان جوان و حرکت عظیم و پرشتاب علمی و فناوری که آغاز شده است، آینده­ ای روشن و همراه با پیشرفت و اقتدار و نفوذ روزافزون معنوی در منطقه و جهان خواهد بود و کسانی که در این شرایط به دنبال دلسرد کردن نسل جوان از حال و آینده هستند، مرتکب خیانت به کشور و ناموس ملی می­ شوند”. از آنجایی که متخصصان حوزه زیست ­فناوری به دنبال تحقق منویات مقام معظم رهبری در کشور هستند همواره توصیه­ های ایشان را فصل­ الخطاب قرار داده و با عمل به آن ولایت ­پذیری خود را اثبات و تقویت می­ کنند چرا که ایشان در ماده 9 سیاست­ های کلی برنامه چهارم توسعه تأکید بر کسب فناوری­ های نو از جمله ریزفناورى و فناوری‌هاى زیستی، اطلاعات و ارتباطات، زیست‌محیطی، هوا فضا و هسته‌اى می ­نماید ولی نویسنده محترم ادعا دارد پژوهش علمی در حوزه بیوتکنولوژیک لزوماً قابلیت رهاسازی و تجاری سازی درطبیعت را ندارد.

به­ طورکلی مسایل بیوتکنولوژی خصوصاً قسمت­ های مربوط به تولید محصولات تراریخته از جمله پیچیده­ ترین مسایل علمی است وهمه کس شایستگی اظهار نظر در این حوزه را ندارد. نویسنده محترم این کتاب عنوان دارد “در صدد ورود به چیستی دستکاری ژنتیکی محصولات کشاورزی، دامی و مداخله در حیطه­  تخصصی مهندسین ژنتیک نبوده و نیستم، بلکه درصددم از زوایای گوناگون، چرایی استفاده از این محصولات مدرن را به نقد بکشم”. باید اعتراف کرد رویکرد مخاطبان امروزی تخصصی‌تر شده است. دیگر زمان حرف‌زدن درباره مسائل کلان و کلی نیست بلکه عصر جزئیات است که جذاب‌تر و قابل فهم‌تر است. البته مشخص است که یک فضای تخصصی و یک ذهنیت معناگرا پشت این کتاب‌ وجود ندارد. بلکه به واسطه فقدان تخصص و کارشناسی، این کتاب عملاً هیچ جذابیتی برای مخاطب نخواهد داشت. بدیهی است نوشتن یک پژوهش خوب و به دور از تعصب، بر پایه بهترین و مشهورترین منابع معتبر موجود، از بروز اختلاف در مورد دیدگاه بی­طرف جلوگیری می‌کند، اما نویسنده این کتاب چون از منتقدین محصولات تراریخته در کشور است، بنابراین سعی در القای افکار خود به دیگران از طریق منابع بدون پشتوانه علمی کرده است. با توجه به اینکه تناقض در این کتاب بسیار است تنها به چند مورد از ادعاهای مطرح شده توسط نویسنده محترم این کتاب می­پردازیم:
 ایشان ادعا دارد محصولات تراریخته سبب کاهش تنوع زیستی می­گردد؛ باید خاطر نشان کنم که تولید محصولات تراریخته همواره درصدد شناسایی ژن‌های مفید از گونه‎های سنتی و وارد شدن این ژن­ها به چرخه می­شود که افزایش تنوع زیستی را در پی خواهد داشت. در موارد دیگر ایشان مدعی هستند 38 کشور اروپایی کشت و مصرف محصولات تراریخته را ممنوع کرده است در صورتی که براساس گزارش کمیسیون اروپا نه تنها کشت و مصرف محصولات تراریخته ممنوع نیست بلکه سالانه بیش از 30 میلیون تن سویای تراریخته با مجوز رسمی وارد اتحادیه اروپا می‌شود. همچنین نویسنده این کتاب بدون هیچ پشتوانه علمی تنها با روایتگری عنوان می­دارد مصرف محصولات تراریخته سبب افزایش بیماری در جامعه می­گردد در حالی که مطالعات حاصل از 900 مقاله چاپ شده در 30 سال گذشته کذب بودن این ادعا را تأیید می­نماید. متاسفانه در حوزه مهندسی ژنتیک و بیوتکنولوژی و تولید محصولات تراریخته می‌بینیم افرادی که بدون منطق علمی مخالفت می‌کنند و خواستار منع تولید این محصولات در کشور هستند، این در صورتی است که بیش از 190 میلیون هکتار از زمین‌های زیر کشت دنیا را محصولات تراریخته به خود اختصاص داده‌اند که این رقم معادل با 17 درصد کل اراضی زیر کشت محصولات سالیانه است اما ما بشدت عقب افتادیم. در حالی که محصولات تراریخته می‌توانند موجب کاهش مصرف سموم آفت‌کش و قارچ‌کش، کاهش مصرف علف‌کش‌های پر خطر، کاهش نیاز به عملیات خاک‌ورزی و افزایش تنوع زیستی شوند. بنابراین باید انجمن­ ها، نهادهای علمی و اجرایی، صاحب ­نظران، محققین و دانشجویان به عنوان ملجأ امید بخش جامعه با تبیین مسائل در توسعه و ارتقای محصولات تراریخته تلاش کنند.

دکتر شهرام نظری، اکولوژیست